8 – Ma’ruza. Mavzu: Avtomatlashtirilgan loyihalashning texnikaviy vositalari
Mashina grafikasi
Ma’ruza rejasi:
1. Mashina grafikasi
1.1. Videoadapterlar
1.2. Videoxotira
1.3. Ekran yangilanish chastotasi
1.4. Grafikaviy tezlatgichlar
2. Mashina grafikasining elektromexanik qurilmalari
2.1. Grafikaviy informatsiyani kiritish qurilmasi
3. Insonning EHM bilan operativ aloqasi qurilmalari
3.1. Displey
3.2. Ekran o„lchami
3.3. O„tkazib yuborish polosasi
3.4. Ekran «donador»ligi
3.5. Monitor xavfsizligi
Tayanch so‘zlar va iboralar
Aniq va har xil tasvirlash qobiliyati, piksel, rang chuqurligi, ekran yangilanish chastotasi,
apparatli videotezlatgich, dasturaviy videotezlatgich, videotezlanishni optimallash, 2D-
tezlatgich,
3D-tezlatgich, kutubxona, alfavitli-
raqamli displey, grafikaviy displey, o„tkazib yuborish polosasi,
ekran «donador»ligi.
8.1. Mashina grafikasi
Grafikaviy tizimlar mashinasozlik ob‟yektlari ALTida alohida o„rin egallaydi. Odatda
grafikaviy tizim qandaydir bazaviy ta‟minot asosida quriladi.
Oldin videokartalarning ba‟zi turlarini va ularni onalik platasiga ulash usullarini ko„rgan edik.
Endi videoadapterlarni ko„rib chiqamiz.
Videoadapterlar
Videoadapterlar takomillashishning uzoq yo„lini bosib o„tishdi; birinchi personal
kompyuterlarda monitor sifatida turmushdagi televizorlardan foydalanishdi, hozirgilari esa
kompyuterni quvvatli grafikaviy stantsiyaga aylantirmoqda. Bu oraliqda plata va standartlarning
bir
necha avlodi almashdi.
Dastlab MDA – Monochrome Display Adapter (displeyning monoxrom adapteri) standarti
paydo bo„ldi. MDA platasi ekranga faqat alfavit-
raqamli informatsiya – harflar va raqamlarni
chiqarish qobiliyatiga ega edi; hech qanday grafika va rang yo„q edi.
MDAni almashtirgan CGA – Color Graphics Adapter (rangli grafika adapteri) nafaqat matnli,
balki grafikaviy rejimda ham ishladi va berilgan o„n oltita rangdan to„rttasi chiqishini ta‟minlab
turdi.
EGA – Enhanced Graphics Adapter (yaxshilangan grafika adapteri) 64 rang palitrasidan
ekranga chiqadigan ranglarni 16 tagacha yetkazdi va ekranga chiqariladigan grafika sifatini sezil
arli
yaxshiladi. EGA standarti paydo bo„lishi bilan grafikaviy dasturlardan, jumladan birinchi Micro
soft
Windows operatsion tizimlaridan, keng foydalanish boshlandi.
VGA – Video Graphics Array videostandarti eng qulay, bugungi kungacha foydalanilayotg
an
bo„lib, asta-sekin SVGA ( Super-
VGA) standartiga o„tdi. VGAning birinchi platalari 262 144 rang
palitrasidan 256 rangni ekranga chiqardi. Keyinchalik VGA bilan birga mos keladigan jud
a ko„p
platalar paydo bo„ldi, ularda mumkin bo„lgan
rang tuslari 16,8 milliongacha etdi ( True Color rejimi).
Videoadapterlarni ishlab chiquvchilarning umumiy intilishi – monitor ekranida asliga
maksimal yaqinlashgan mumkin qadar sifatliroq tasvirni olishdir. Bunda quyidagi: aks ettirilayot
gan
ranglar sonini ko„paytirish; aniq va har xil tasvirlash qobiliyatini orttirish; tasvirni ekranga chiqa
rish
tezligini tezlashtirish vazifalari doim bo„ladi.
Aniq va har xil tasvirlash qobiliyati (
разрешающая способность
) bevosita ekranga
chiqariladigan tasvirning alohida nuqtalari – piksellar bilan bog„liq. Odatda gorizontal va
vertikal
61
bo„yicha piksellar soni haqida gapirishadi. VGA rejimida aniq va har xil tasvirlash qobili
yati –
640x480 nuqta. Bugungi kunda SVGA – 800
600, 1024
768, 1280
1024, 1600
1200 va undan ko„p
nuqtalar rejimlari qo„llanmoqda.
Bir paytda aks ettiriladigan ranglar sonini rang chuqurligi (
глубиной цвета
) yoki rang
tasvirlash qobiliyati (
цветовое разрешение
) deb atashadi. Rang tasvirlash qobiliyati tasvirning
har bir nuqtasi uchun xotiraning necha biti ajratilganiga bog„liq. Sakkiz bit ajratilganda
mumkin
bo„lgan ranglar soni 256 (ikkining sakkizinchi darajasida)ta, 16 bit 65 536 rangni beradi – bu rej
im
High Color deb ataladi, True Color (16 777 216 rang) rejimi piksellar rangini kodirovkalash uch
un
24 bitdan foydalanilganda erishiladi.
Zamonaviy videoadapterlar bundan ham yuqori razryadga egalar, masalan bir nuqtaga 32 bit,
lekin bunda ko„rinadigan ranglar soni ortmaydi. Qo„shimcha razryadlarda saqlanadigan informat
siya
maxsus dasturlar tomonidan grafikani aks ettirish operatsiyalarini tezlashtirish uchun
yoki poligrafiya
mahsulotini tayyorlashda kompyuterdan foydalanilganda rangni uzatishni yaxshilash uchun
foydalaniladi.
| 