Uslubiy ta’minot va mashg‘ulot jihozlanishi: mavzuga oid tarqatma materiallar, MHlar, uslubiy qo‘llanma, adabiyotlar, ma’ruza matni, internet ma’lumotlari, mavzu bo‘yicha prezentatsiya.
Tarqatma material
Konservantlargaqo‘yilgantalablar:
-pastkonsentratsiyalardakengspektrdata’sirko‘rsatish;
-yaxshieruvchanbo‘lishi;
-dorivayordamchimoddalarhamdaqadoqlovchimateriallarbilanmutanosibbo‘lishi;
-muhitrNivaharoratiningkengintervalidaturg‘unbo‘lishi;
-dorivorpreparatningorganoleptikxossalarigata’siribo‘lmasligi;
-mikroorganizmlarningturg‘unshaklinihosilqilmasligi;
-dorimoddalarningfarmakologiksamaradorliginipasaytirmasligi;
- odamorganizmigatoksik, allergiyachaqiruvchivaqitiqlovchita’sirko‘rsatmasligi.
Hozirdaushbutalabalargato‘liqjavobberuvchibirorbirkimyoviybirikmatopilmagan. Qo‘llanilayotgankonservantlarningharbirima’lumbirchegaralargaega (ya’niularningqo‘llanilishichegaralangan). SHuninguchun, konservantlarni, doriturlaridaboshqausullarbilanmikrobkontaminatsiyalanishini (ifloslanishini) oldiniolishimkoniyatibo‘lmaganxollarda, qo‘llashtavsiyaetiladi.
Hozirdasintetikkimyonirivojlanganligikonservantlarningnomenklaturasinikengayishigaomilbo‘ladivaularnitasniflashmasalasimuhim
Kimyoviynuqtainazardankonservantlarkuyidagiguruhlargatasniflanadi:
1 - noorganikbirikmalar
2 - metalloorganikbirikmalar
3 - organikbirikmalar (spirtlar, fenollar, organikkislotalar, to‘rtlamchiammoniylibirikmalarningtuzlari, efirmoylari.
Mikroorganizmlargata’sirmexanizmibo‘yichakonservantlarbakteriostatikyokibakteritsidta’sirko‘rsatuvchiguruhlargatasniflanadi.
Konservantturinitanlashdorituritarkibiga, muhitningrNga, doriniqo‘llashtartibigabog‘liq.
Noorganiktabiatlikonservantlar: boratkislotasi, natriytetraborat, vodorodperoksidi, kumushsuvi.
Metallorganikbirikmalar:
- fenilsimobnitratin’eksiyalarda (0,001—0,002%), ko‘ztomchilarda - 0,005%; surtmalarda 0,007—0,01%;
-mertiolatin’eksiyalarda-0,001%, surtmalarda- 0,02—0,1%;
- monosept -1:2500 ko‘ztomchilaruchun.
Organikbirikmalar:
- spirtlar: etil, benzil (1-2%), feniletil (0,3-0,5%), xlorbutanolgid-rat (0,5%);
- fenollar: fenol (0,25%), trixlorkrezol (0,05%);
- kislotalar: sorbinkislotavauningxosilasi (0,1-0,2%);
- paraaminobenzoykislotaningmurakkabefirlari (metil — nipagin, propil -nipazol, butil—butaben 0,5%);
- to‘rtlamchiammoniybirikmalartuzlari: benzalkoniyxlorid, benzetoniyxlorid, setilpiridiniyxlorid, dimetildodetsil-benzil-ammoniyxlorid 0,01%
Efirmoylari. Sirtgaishlatiladigandorilardaasosan (surtma, emulsiya, liniment) ko‘pinchafenolbirikmalarnisaqlovchiefirmoylarkengqo‘llaniladi: lavr, ukrop, lavanda, atirgul, arpabodiyon, limonefirmoylari.
DFXbo‘yichakonservant-antiseptiklaryordamidakuyidagidorilarningmikrobilogikturg‘unligita’minlanadi:
adrenalingidroxlorid 0,1% , korglikon 0,06%, ergotal 0,05% eritmalarigaxlorbutanolgidrat0,05—0,5% qo‘shiladi;
vaksinalarga, insulinpreparatlarigafenol 0,25—0,5%; qo‘shiladi;
mertiolat 0,01 % gamma-globulingaqo‘shiladi;
konvallotoksin 0,03%, strofantinK 0,05% eritmalariganipagin 0,1% qo‘shiladi.
Kosmetik preparatlarni tayyorlashda konservantlar sifatida etil spirti, natriy tetraborat, salitsil kislotasi, benzoy kislotasi va boshqalar ishlatiladi.
Konservantlarniqo‘llashdoritayyorlashjaraenlaridamikrobkontaminatsiyanikamaytirishgaqaratilganvasanitariyaqoidalarigarioyaqilishdanozodqilmaydi.
Nazorat savollari
1. Zamonaviy konservantlar ta’rifi va tasnifi ularni ta’sir etish mexanizmi.
2.Zamonaviy konservantlarni qo‘llash prinsiplari
3.Konservantlarni vakillari
|
|
