| Asboblarni xatoliklari
Istalgan o‘lchash asbobini ko‘rsatkichlari o‘lchash mexanizmlarini takomillashtirilmagani va o‘lchash zanjiri parametrlarini doimiy emasligi tufayli, doimiy ravishda, o‘lchanadigan kattalikni xaqiqiy qiymatidan bir qancha farqlanadi, ya’ni har qanday asbob xatolikka yo‘l qo‘yadi.
Ushbu xatolikning kattaliklariga qarab o‘lchash asboblari namunaviy va ishchi o‘lchash asboblariga bo‘linadi.
Namunaviy asboblar ancha aniq, ularni ko‘rsatkichlari o‘lchanadigan kattaliklarni haqiqiy qiymatiga yaqin. Namunaviy asboblarni o‘lchash mexanizmlari judda diqqat-e’tibor bilan bajarilgan bo‘lib, sex hamda laboratoriya sharoitlaridagi amaliy o‘lchashlarda qo‘llash mumkin emas.Ular tekshirishlar, darajalashtirishlar uchun xizmat qiladilar va ulardan ishchi asboblarning xatoliklarini aniqlashda foydalaniladi.
Ishchi va namunaviy asboblar ko‘rsatkichlar orasidagi farqlar, ishchi asbobni absolyut xatoliklarini aniqlab beradi:
O‘lchash aniqliklari nisbiy xatoliklar bilan baholanadi. Nisbiy xatolik deb, mutlaq xatoliklarni o‘lchanadigan kattalikning o‘lchangan qiymatiga nisbati orqali aniqlanadigan kattalikka aytiladi va u foizlarda ifodalanadi
Mili bo‘lgan o‘lchash asboblarining aniqligini baholash uchun keltirilgan xatoliklar xizmat qiladi. Keltirilgan xatoliklar deb, foizlarda ifodalangan mutlaq xatoliklarni asbob shkalasini nominal qiymatiga (o‘lchash asbobining maksimal o‘lchash chegarasiga) nisbatiga aytiladi va u foizlarda ifodalanadi:
Nominal qiymat deganda asbobning o‘lchamini yuqori bo‘lgan chegarlari tushuniladi. Keltirilgan xatoliklarning kattaliklari asbobning o‘lchash qismining tayyorlanish sifatiga bog‘liq. Yo‘l qo‘yiladigan, keltirilgan xatolik o‘lchash asbobining aniqlik sinfini belgilab beradi. GOST 13600—68 ga muvofiq elektr o‘lchash asboblari aniqlikning to‘qqizta sinfiga bo‘linadi: ва quyidagi aniqlik sinfida қуйидаги аниқлик классларида элекВыпускают приборы таких классов точности: 0,05; 0,1; 0,2; 0,5; 1,0; 1,5; 2,5; 4,0. В счетчиках электроэнергии классы точности следующие: 0,5; 1,0; 2,0; 2,5.0,02; 0,05; 0,1; 0,2; 0,5; 1,0; 1,5; 2,5; 4,0. SHkalalarni bo‘linishlari, asosan hisoblashni asbobning aniqlik sinfidan past bo‘lmagan aniqlikda hisoblash imkonini ta’minlashi lozim. Asbob shkalalarida aniqlik sinfini ko‘rsatuvchi raqam doira bilan o‘rab ko‘rsatiladi.
ni yo‘l qo‘yiladigan keltirilgan xatoliklar (aniqlik sinfi) orqali ifodalagan xolda, quyidagilarni olamiz;
Binobarin, o‘lchash xatoliklari asbob xatoliklarini asbob shkalasining nominal qiymati o‘lchanilayotgan kattaligini o‘lchangan qiymati nisbatiga bo‘lgan ko‘paytmasiga teng.
Biron berilgan asbob bilan qandaydir bir kattaliklarni o‘lchashlardagi xatoliklar, asbob shkalasidagi nominal qiymatga qaraganda yaqinroq o‘lchanadigan kattalikdan kamroq. Bundan kelib chiqadiki, asbob aniqligidan yaxshi foydalanish uchun ularga kattaliklarni asbob shkalasini ikkinchi yarmiga mos keluvchi qiymatlarda o‘lchashlari lozim.
|
