143
diffuziya toki qoladi. Demak, tunnelp diodning volpt-amper xarakteristikasi ana shu ikki
tokning natijaviy qiymati orqali belgilanadi.
Tunnelli diodning konstruksiyasi va VAXi 1.14-rasmda ko’rsatilgan.
a)
b) v)
12.2.4 - rasm. Tunnelli diodning konstruksiyasi (a, b) va VAX i (v);
1–chiqiqlar, 2–kontakt simga, 3–keramikali vtulka, 4–kristall.
Manfiy kuchlanishlar so’asida tunnelp effekti ‘isobiga yetarlicha katta tok o’tadi
(diodning qarshiligi kichik). Musbat kuchlanishlar so’asining 0 qismida (1.14 -
rasm ) ‘am natijali tok tunnelp toki bilan belgilanadi. Xaraktiristikaning nuqtasiga
to’ri keladigan kuchlanish chegaraviy kuchlanish ‘isoblanadi.
Undan keyingi
qiymatlarda tunnelp toki keskin kamayib, diffuziya toki orta boshlaydi. Shuning uchun
xarakteristikaning b oraliida natijaviy tokning kamayishi kuzatiladi. b nuqtaga
yetganda, tunnelp toki nolga aylanadi va xarakteristika diffuziya
toki bilan belgilanadi
(b v qism).
144
Demak, tunnelp diodining volpt-amper xarakteristikasi oddiy diodnikidan tubdan
farq qiladi. Unda,
birinchidan, ventilp xususiyat kuzatilmaydi va ikkinchidan,
manfiy
differensiyal qarshilik so’a vujudga keladi (b qism).
Tunnelp diodlarining yana bir xarkterli xususiyati ularda inersionlikning ozligidir.
Diodlarning bunday ish rejimidan yuqori va o’ta yuqori chastotali elektro magnit
to’qinlari generatsiyalashda foydalaniladi. Bundan tashqari, tunnelp diodlari signallarni
kuchaytirish va kommutatorlashda ishlatiladi. Tunnelp diodlarining asosiy parametrlari
quyidagilar:
•
Manfiy differensial qarshilikning kattaligi.
•
Tokning eng katta qiymati (I
1
).
•
Tokning eng katta va eng kichik qiymatlari orasidagi munosabat.
•
Kuchlanishning eng katta va tushuvchi qiymatlari (u, ub).
Tunnelli diodlar (12.2.4 - rasm) "aynigan", "р-n" - o’tish
qatlami yuqori
legirlangan yarim o’tkazgich materialdan tayyorlangan bo’ladi. VAX ning to’ri tok
qismida, tunnelp effekti natijasida, manfiy qarshilikli (ab) so’a ‘osil bo’ladi.
Ikkala tomoni bir xil energetik sat’ga ega bo’lgan potensial barperdan,
kinetik
energiyasi kam bo’lgan zarracha maolum sharoitda energiyasini yo’qotmasdan, bu
barperni yengishi mumkin. Bunday effektga tunnel effekti deyiladi. Tunnelp effekti "р-
n" - o’tish ‘ajmi zaryadining tor qismida yaxshi seziladi.
