138
Elektronning katod bilan anod orasidagi uchib o’tish vaqtini oson hisoblash
mumkin. Agar katod bilan anod orasidagi masofa
см
d
2
=
bo’lsa, uchib o’tish vaqti
с
км
v
d
t
cр
8
3
5
10
7
,
0
10
6
/
10
2
2
/
2
=
ya’ni uchib o’tish uchun 7 nanosekund vaqt
yetarli ekan.
Endi ta’sir etuvchi kuch harakat yo’nalishiga teskari bo’lgan holatni qarab
chiqamiz. Ushbu holat 12.1.2-rasmda tasvirlangan. Aytaylik elektron anod sirtidan
0
0
v
boshlang’ich tezlik bilan uchib chiqdi va u katod tomon xarakatlanayotgan
bo’lsin. Elektronga ta’sir etuvchi kuch harakat yo’nalishiga teskati yo’nalgan. Elektr
maydon bu holatda tormozlovchi vazifasini bajaradi.
Dastlabki vaqtda
2
/
2
0
0
mv
W =
kinetik energiyaga ega bo’lgan elektron, o’z
energiyasini tormozlovchi maydonda shu maydon kuchini yengish uchun sarflaydi.
Agar
2
/
2
0
0
mv
W =
kinetik energiya
d
masofani o’tishdagi sarflanayotgan energiyadan
katta bo’lsa,
eU
W
W
=
0
bo’lgan elektronlar katodga yetib boradi.
Aksincha, elektronning
0
W
kinetik energiyasi tormozlovchi maydonning
energiyasidan kichik bo’lsa, elektron katoddan ma’lum masofada to’xtab orqaga anod
tomon harakat qiladi. Bunda biz
eU
W
W
=
0
holatga ega bo’lamiz.
Endi biz elektr maydon kuchlanganligiga perpendikulyar yo’nalishda
harakatlanayotgan elektronni kuzataylik. Bu holat 10.1.3- rasmda tasvirlangan.
Rasmdan ko’rinib turibdiki,
0
V
tezlikka ega elektron
F
kuch yo’nalishiga
perpendikulyar holatda maydon ta’siriga tushgan. Elektr maydon
F
kuch bilan
elektronni manbaning musbat tomon tortadi. Bu holatda elektron rasmda
ko’rsatilgandek parabola bo’yicha harakatini davom ettirishga majbur bo’ladi.
Maydon ta’siridan chiqib, tashqi muhitga tushgan elektron o’z inertsiyasi bilan
to’g’ri chiziqli tekis harakat qiladi.
