133
11.1.1-rasm. OK ning shartli (a) va standart grafik (b) belgilanishi.
OK ikkita kirishga ega: inverslaydigan (aylana yoki ishora b ilan belgilangan) va
inverslamaydigan. A gar signal O K n ing inverslaydigan kirishiga berilsa,
u holda
chiqishdagi signal 180°ga siljigan, ya’ni inverslangan bo‘ladi. Agar signal OK ning
inverslamaydigan kirishga berilsa, u holda chiqishdagi signal kirish signali bilan bir xil
fazada bo‘ladi. OKda ikki qutbli (±3 V... ±20 V) kuchlanish manbayi qo‘llaniladi. Bu
manbalarning ikkinchi qutblari, odatda, kirish va chiqish signallari uchun um um iy
shina b o ‘lib hisoblanadi va ko‘p hollarda OKga ulanmaydi. OK lar o ‘z xususiyatlariga
ko‘ra ideal kuchaytirgichlarga yaqin. Ideal kuchaytirgich'.
cheksiz katta kuchaytirish
koeffitsientiga; cheksiz katta kirish qarshiligi; nolga teng b o ‘lgan chiqish qarshiligiga;
inverslaydigan va inverslamaydigan kirishlarga, bir xil signal berilganda nolga teng
bo‘lgan chiqish kuchlanishiga, cheksiz katta keng o ‘tkazish polosasiga ega. OKlar
rivojlanishning uch bosqichidan o ‘tdilar. Birinchi bosqichda
universal OKlar ishlab
chiqilgan. Birinchi avlod OKlari n — p — n turli tranzistorlar asosida uch kaskadli
tuzilm a sxemasi bo'yicha qurilgan bo‘lib, ularda yuklama sifatida rezistorlar q o
‘llanilgan. Bunday O K larga K 140U D 1 va K 140U D 5 turdagi kuchaytirgichlar
kiradi. Bu OKlarning asosiy kamchiligi uncha katta bo ‘lmagan kuchaytirish
koeffitsienti (Kv = 300-^4000) va kichik kirish qarshiligi (RKI/fz4 kOm) edi. Ikkinchi
134
bosqich OKlarida bu kam chiliklar yo‘qotilgan, chunki ular ikki kaskadli sxemalardan
tuzilgan. Tok bo'yicha katta kuchaytirish koeffitsientiga ega bo'lgan
tarkibiy
tranzistorlar qo‘llash va yuklamadagi rezistorlarning dinamik yuklamalarga almashtirish
yo‘li bilan xarakteristikalarning yaxshilanishiga erishilgan. B arqaror tok generatorlari
dinam ik yuklam alar bo‘lib, ular o‘zgaruvchan tokka nisbatan katta qarshilik qiymatini
taminlaydilar. Ikkinchi avlod ba’zi OK larida kirish kaskadi p — n o‘tish bilan
boshqariladigan ; MT lar asosida differensial sxema bo‘yicha bajarilgan. Bu holat OK
kirish qarshiligini oshirishga imkon berdi. Ikkinchi avlod integral OKlariga К у = 45000
bo‘lgan K140UD7 turdagi kuchaytirgich kiradi. Uning kamchiligi — tezkorligining
chegaralanganligi. Uchinchi bosqich OKlari bir vaqtning o ‘zida yuqori kirish qarshiligi,
katta kuchaytirish koeffitsienti va yuqori tezkorlikka ega. Bunday OKlarning o ‘ziga
xosligi shundaki, ularda tok bo'yicha juda katta kuchaytirish koeffitsienti (/? = 103-H 0
4) ga ega bo‘lgan tranzistorlar qo‘llanilgan. Uchinchi
avlod integral OKlariga
K140UD6 turdagi kuchaytirgichlar kiradi. T o‘rtinchi avlod (maxsus) OKlarining ba’zi
parametrlari rekord qiymatlarga ega. Ularga, masalan, kuchlanish bo‘yichajuda katta
kuchaytirish koeffitsienti (Ku = 10
6
) ga ega bo'lgan K152UD5 turdagi, chiqish
kuchlanishining ortish tezligi yuqori (75 V/mks dan katta) bo‘lgan K154UD2 turdagi va
kichik iste’mol toki (0,5 mA dan kam) ga ega bo‘lgan K140UD12 turdagi OKlar kiradi.
