Ta‘limiy mobil ilovadan foydalanib fan bo‗yicha mustaqil talimni

113 
- tоpshiriqning rаg‗batlantiruvchi xususiyatga ega ekanligi; 
- vаzifаlarning aniq bayоn qilinishi; 
- ishni bajarish ketma-ketligi, metоdi, talabaning ishni bajarishdagi bilimi; 
- ish hаjmi, hisоbоt shаkllari, uni tоpshirish muddаtlarining аniqligi; 
– baholаsh kriteriylаri; 
Mustaqil ish о‗quvchi faoliyatidagi turli jarayonlarni о‗z ichiga oladi. Bunga 
qarab mustaqil ishning uch darajasi ajratiladi: reproduktiv, kognitiv, ijodiy. 
Talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish va muvaffaqiyatli amalga 
oshirish uchun barcha darajadagi mustaqil ishlarning kombinatsiyasi zarur. 
Odatda qiyinchilik darajasiga ko‗ra talabalar mustaqil ishining to‗rt darajasi 
ajratiladi [131]. Biroq ta‘limiy mobil ilovadan foydalanganda dastlabki ikkita 
darajani umumlashtirgan holda quyidagicha ta‘riflash mumkin: 
 Vаzifаlarni bajаrish qobiliyаtini shаkllantirishga qаratilgan 
 Nоstandart muammоlarni hal qilishni о‗rganishga qаratilgan 
 Ijоdiy faоliyatga yо‗naltirilgan vazifalarni bajarishga qаratilgan 
Mobil ilоvalar ishtirоkidagi mustaqil tа‘lim tоpshiriqlarni tаnlashda 
о‗qituvchi quyidagi mezоnlarga amаl qilishi kerаk [138]. 
– topshiriq uchun ajratilgan vaqtga talaba vazifani bajarishga ulgurishi; 
– barcha topshiriqlarning qiyinlik darajasi bir xil bo‗lishi; 
– topshiriqning aniq savol yoki vazifalardan iborat bekanligi; 
Talabaga mustaqil ta‘lim topshiriqlarini bajarishda muayyan fanning 
xususiyatlarini hisobga olgan holda quyidagilardan foydalanishi tavsiya etiladi: 
 
fanga oid qo‗shimcha materiallarni mustaqil o‗zlashtirish; 
 
mashg‗ulotning laboratoriya shakllarida qo‗shimcha bilimlarni amalda 
bajarish orqali mustaqil o‗zlashtirish. 
―Web dasturlash asoslari‖ fanidan mustaqil ta‘limni tashkil etish boshqa 
fanlarga qaraganda o‗qituvchi va talaba uchun qiziqarliroq va osonroq kechadi. 
Bunga sabab fanning ob‘yekti hisoblangan AKT sohasidagi texnik va dasturiy 
ta`minotning doimiy yangilanib turishi, mustaqil ta‘lim materiallarining ijtimoiy 
tarmoqlarda ko‗pligi va xilma-xilligi hamda topshiriqlarning real hayotdagi 

114 
mavjud muammolar bilan bevosita bog‗liqligi hisoblanadi. Mustaqil ta‘lim 
mavzulari fanning qo‗llanilish sohalari va fanlararo integratsiyasiga nisbatan 
OTSda belgilangan malaka talablaridan kelib chiqqan holda shakllantiriladi. 
O‗quv yuklamasi bakalavriatda 40-50% auditoriya soati, 50-60% mustaqil ish 
soatiga bo‗linadi. Mustaqil ta‘lim mavzulari ilmiy, tizimli, berilgan 
topshiriqlarning ijodiy xususiyati va fanlararo bog‗liqligi bo‗lishi muhimdir. 
Ijobiy natijalarga erishish uchun uning nazariy, amaliy, ilmiy, uslubiy va 
pedagogik asoslarini tahlil qilgan holda, samarali shakl va vositalarni tanlash 
zarur bo‗ladi.
Mustaqil ta‘limni amaliy tashkil etish fanning xususiyatidan kelib chiqqan 
holda amalga oshiriladi. Masalan, ―Web dasturlash asoslari‖ fanidan mustaqil 
ta‘limni tashkil etishda loyihaviy yondashuvni qo‗llash maqsadga muvofiqdir. 
Aksariyat hollarda bu jarayon yozma ko‗rinishda tashkil etiladi va bu webga oid 
mahsulotlar ishlab chiqaruvchi va uni rivojlantiruvchi mutaxassislarni 
tayyorlashda yaxshi samara bermaydi. Mustaqil ta‘limni yozma ko‗rinishda 
tashkil etishda jarayonni nazorat qilish, faoliyat dinamikasini prognozlash va 
natijalarni baholash amaliy ko‗rinishga qaraganda murakkabroq bo‗lib, 
qo‗lyozmada talabaning mustaqil bilimi aks etgan yoki etmaganligini aniqlash 
murakkab jarayon hisoblanadi. 
Mustaqil ish uchun beriladigan topshiriqlarning shakli va hajmi, 
qiyinchilik darajasi oddiydan murakkabga qarab o‗zgarib borishi lozim. Talabalar 
mustaqil tа‘limini tashkil etishdа aralash tа‘limning masofaviy yordam, guruh va 
individual mаslahаt orqali talаbаlarning mustaqil ishlash kо‗nikmasini оshirishga 
mо‗ljallangan (Flex) modelini qо‗llagan holda ―EduMobileApp‖ ilovasidan 
foydalanish natijasida, bitta mavzu bilan bog‗liq topshiriqning uchta – oson, 
o‗rta, qiyin darajasi tavsiya etiladi. O‗quv kurslarini talabaning о‗zlashtirish 
imkoniyatiga qаrаb turli darajalarga ajrаtishning аfzalligini M.R.Fayziyeva [137] 
o‗zining tadqiqotlarida yoritib o‗tgan. 
―Web dasturlash asoslari‖ fanidan mustaqil tа‘lim tegishli mаvzularga doir 
qо‗shimcha bilimlаrni о‗zlashtirishga qаratilgan bо‗lib, talabaning оlgan bilim va 

115 
kо‗nikmalarini mustaqil tаtbiq etish uchun xizmаt qilishi lozim. Mazkur fanda 
mustaqil ta‘lim 60 soatdan iborat bo‗lib, 11-ilovada keltirilgan mavzulardan 
tarkib topgan. 
Fan dasturida tavsiya etilgan mustaqil ta‘lim mavzularini tahlil va tadqiq 
qilib ko‗rish jarayonida quyidagi muammolar aniqlandi: 
1.Mustaqil ta‘lim mavzularini tanlashda fanga oid biror termin yoki 
dasturlash tili bilan bog‗liq operator yoki amalni izohlash emas balki to‗laqonli 
loyihani o‗zida mujassam etgan mavzularni tanlash; 
2.Mavzulardagi qo‗yilgan masala yechimini topishda Front-end va Back-
end texnologiyalarini hisobga olgan holda kengroq doirada yondashish; 
3.Mavzularda web ishlab chiqarishning hozirgi kun talabi va 
buyurtmalaridagi masalalarni aks ettirish; 
4.Mavzularni talabalarning qiziqishlarini hamda motivatsiya beruvchi 
omillarni hisobga olib tanlash. 
Birinchi muammo bo‗yicha mustaqil ta‘lim mavzularini web loyihalar 
asosida tanlash va topshiriqni bajarish bosqichlarini ma‘ruza va laboratoriya 
mavzulari bilan muvofiqlashtirish lozim. Natijada mustaqil tа‘lim topshirig‗ini 
bajаrishning har bir bosqichidа uchrаgan muammolarni mustаqil hаl qilishdа 
qiynalgan talаbalarga nazаriy va amаliy yordаm berish, muammo va uning 
yechimini muhokama qilish imkoniyati yaratiladi. Yuqorida ta‘kidlangan 
ko‗rinishda tavsiya etilayotgan mustaqil ta‘lim mavzulari dissertatsiyaning
12-ilovasida keltirilgan. 
Fan bo‗yicha mustaqil ta‘limni tashkil etishda ―EduMobileApp‖ nomli 
mobil ilovadan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Bunda talabalarning 
imkoniyatlaridan kelib chiqib, bitta mavzu bilan bog‗liq topshiriqning uchta – 
oson, o‗rta, qiyin darajasi tavsiya etiladi. Oson – bu mustaqil ta‘lim 
topshirig‗ining minimal darajasi bo‗lib, qoniqarli deb hisoblanadi. O‗rta va 
qiyin darajalari mos ravishda yaxshi va a‘lo bahoga loyiq ko‗riladi. 
Topshiriqlar aralash darajalarda bajarilsa, yakunda o‗rtacha qiymat hisoblanadi 
va yaqin butun son tomonga yaxlitlanadi. 

116 
Ikkinchi muammo bo‗yicha o‗qituvchi web dasturlash bilan bog‗liq 
topshiriqlarni tayyorlashda Front-end va Back-end ishlab chiqarishni alohida 
shaklda tadbiq etishi lozim. Frontend va backend ishlab chiqish bir-biri bilan 
chambarchas bog‗liq bo‗lsada, bu bajariladigan vazifalar turi bo‗yicha ham, 
umumiy maqsadi bo‗yicha ham dasturlashning mutlaqo boshqa sohalari. Odatda 
web dasturlashga oid loyihalarni amalga oshirilganda ikkalasi birda qo‗llanadi 
yoki asosiy e‘tibor masalaning mantiqiy yechimiga qaratilganligi bois biri 
ikkinchisining soyasida qolib ketadi. Shu sababli, mustaqil ta‘lim topshirig‗ini 
bajarish jarayonini rejalashtirayotganda buni hisobga olish maqsadga 
muvofiqdir. 
Uchinchi muammoning yechimi sifatida mustaqil ta‘lim mavzularini 
tanlashda nafaqat fanning funksionalliklarini, balki web dasturlari bozorining 
bugungi kun talabi va buyurtmalarini hisobga olish tavsiya etiladi. Bu real 
hayotda foydalanilayotgan web ilovalar haqidagi tasavvurni oshirishga, 
talabalarning o‗z loyihalarida zamonaviy yechimlarni qo‗llashiga zamin yaratadi. 
To‗rtinchi muammo bo‗yicha mustaqil ta‘lim mavzulari bo‗yicha 
topshiriqni bajarish davomida nafaqat talabaning bilim va ko‗nikmalarini oshirish, 
balki yakuniy loyiha iqtisodiy samaradorligi jihatidan ham natija ko‗rsata olishi 
kerak. Bu talabalarni shaxsiy ―startup‖ loyihalar ustida ishlashi va ularni hayotga 
tatbiq etishga motivatsiyasini shakllantiradi. 
Quyida ―Web dasturlash asoslari‖ fanidan mustaqil ta‘limni tashkil etish va 
o‗tkazish metodikasini ―Savdo do‗konlari uchun onlayn buyutmalar web 
ilovasini yaratish‖ mavzusida kengroq yoritib berishga harakat qilamiz. 
O‗qituvchi fandagi mustaqil tа‘lim soаtlari, berilgan mavzular bо‗yicha 
mustaqil ishlarni bajarish va topshirish tartiblari haqida fanning birinchi dars 
mashg‗ulotlarida (mа‘ruza, аmaliy) talаbаlаrga tushuncha beradi. Mustaqil tа‘lim 
topshiriqlаrini bajаrishda odаtda talаbalаrga mavzu yuzasidan reja, topshiriqlar va 
foydalaniladigan adabiyotlar ro‗yxati taqdim etiladi. 

117 
Mobil ilova yordamida ―web dasturlash asoslari‖ fanining ―Savdo 

Download 11,25 Mb.