|
Lekciya -15
Datchiklarning tiykarǵı wazıypaları hám klassifikaciyalanıwı
|
| bet | 28/102 | | Sana | 24.11.2022 | | Hajmi | 4.93 Mb. | | #31542 |
Bog'liq OMK-Kontrukciya QQLekciya -15
Datchiklarning tiykarǵı wazıypaları hám klassifikaciyalanıwı
Klassifikaciyalaw sistemaları hár túrli - eń ápiwayınan eń quramalıǵa shekem bolıwı múmkin. Klassifikaciyalaw kriteryası mudamı klassifikaciyanı orınlaw maqsetine baylanıslı túrde saylanadı.
Barlıq datchiklarni ámelde eki kategoriyaga -passiv hám aktiv datchiklarga ajıratıw múmkin. Passiv datchik qosımsha energiya dáregine mútáj bolmaydı hám sırtqı tásirdiń ózgeriwine juwap jol menende onıń shıǵıwında mudamı elektr signalı payda boladı. Bul bunday datchik sırtqı signaldıń energiyasın shıǵıw signalına aylandırıwın ańlatadı. Bunday datchiklarga termojuftliklar, fotodiodlar hám pyezoelektrik bayqaǵısh elementler mısal boladı. Kópshilik passiv datchiklar tuwrıdan-tuwrı háreket etetuǵın apparatlar. Passiv datchikdan ayrıqsha bolıp esaplanıw, aktiv datchik islew ushın qozǵawtıw signalı dep atalatuǵın sırtqı energiyanı talap etedi. Aktiv datchik shıǵıw signalın qáliplestiriwde qozǵawtıw signalına ol yamasa bul tárzde tásir kórsetedi. Bunday datchiklar sırtqı signallardıń ózgeriwine juwap jol menende ózleriniń xarakteristikaların ózgertiwi sebepli geyde olar parametrik datchiklar dep da ataladı. Ámelde aktiv datchiklarda olardıń ishki xarakteristikalarınıń ózgeriwin elektr signallarına qayta qáliplestiriw júz boladı, yaǵnıy aktiv datchiklarning málim bir parametrleri qozǵawtıw signalların modullaydı, hám bunday modullaw ózinde ólshenerlik obiekt tuwrısındaǵı informaciyanı eltadi. Mısalı, termistorlar temperaturanı bayqaǵısh rezistorlar bolıp esaplanadı. Termistorlar óz-ózinshe hesh qanday signallardı islep shıǵarmaydı, biraq olar arqalı elektr tokı (qozǵawtıw signalı ) ótkende olardıń qarsılıgın olardaǵı tok kúshiniń ózgeriwi va/yoki kernew túsiwi boyınsha anıqlaw múmkin. Qarsılıqtıń ma`nisi (omlarda) ólshenerlik temperaturanı sáwlelendiredi, onı málim baylanısıwlar arqalı tabıw múmkin boladı. Rezistiv tenzodatchik aktiv datchiklarga basqa bir mısal bolıp xızmet ete aladı, onıń elektr qarsılıgı onıń deformatsiyalnish úlkenligine tuwrıdan-tuwrı baylanıslı boladı. Datchikning qarsılıgın anıqlaw ushın ol arqalı da sırtqı azıqlantırıw dáreginen keletuǵın elektr tokın ótkeriw kerek boladı.
Datchiklarni sanaq noqatın tańlawǵa baylanıslı túrde absolyut (tolıq ) hám salıstırmalı datchiklarga ajıratıw múmkin. Absolyut datchik sırtqı signaldı ólshewlerdi ótkeriw shárt-shárayatlarına baylanıslı bolmaǵan absolyut fizikaviy birliklerde anıqlaydı, salıstırmalı datchikning shıǵıw signalı bolsa hár bir konkret jaǵdayda túrlishe aytılıwı múmkin. Absolyut datchikka termistor mısal bóle aladı. Onıń elektr qarsılıgı Kel'vin shkalası boyınsha absolyut temperaturaǵa tuwrıdan-tuwrı baylanıslı boladı. Basqa bir keń keń tarqalǵan temperatura datchigi - termojuftlik - salıstırmalı apparat bolıp esaplanadı, sebebi onıń shıǵıwı daǵı kernew termojuftlikning sımlarındaǵı temperatura gradientining funksiyası bolıp esaplanadı. SHu sebepli termojuftlikning shıǵıw signalı boyınsha konkret temperaturanı anıqlaw tek ǵana málim bazalıq sanaq noqatına salıstırǵanda múmkin boladı. Basım datchigi absolyut hám salıstırmalı datchiklarga basqa bir mısal bóle aladı. Absolyut datchikning kórsetiwleri basımdıń basımlar shkalası boyınsha absolyut nolǵa salıstırǵanda, yaǵnıy tolıq vakuumǵa salıstırǵanda bahalarına sáykes keledi. Salıstırmalı datchik basımdı nolǵa teń bolmaytuǵın atmosfera basımına salıstırǵanda anıqlaydı.
Datchiklarni klassifikaciyalawǵa basqa bir jantasıw olardıń xarakteristikaların kórip shıǵıwdan ibarat boladı. Datchikni ol yamasa bul gruppaǵa kirgiziw ushın ol qanday shamalardı ólshewi múmkinligin, onıń xarakteristikaların, ol qanday fizikaviy principke tiykarınan islengenligin, ol qaysı qayta qáliplestiriwler mexanizmin qóllawın, qanday materialdan tayarlanǵanlıǵın, qaysı tarawlarda qollanılıwın biliw zárúr boladı.
|
| |
