|
Datchiklarni qóllaw sheńberi
|
| bet | 26/102 | | Sana | 24.11.2022 | | Hajmi | 4.93 Mb. | | #31542 |
Bog'liq OMK-Kontrukciya QQDatchiklarni qóllaw sheńberi
Hár qanday datchik energiyanı ózgertkichi bolıp esaplanadı. Olshenedign shamanıń tipidan qaramastan, izertlew qılınıp atırǵan obiektten datchikka energiya uzatılıwı júz boladı. Datchikning islewi - bul informatsiyani uzatıwdıń ayriqsha jaǵdayı bolıp tabıladı, informaciyanıń hár qanday uzatılıwı bolsa energiya uzatılıwı menen baylanısadı. SHu zat anıq-ayqın ekenin aytıw kerek, energiya uzatılıwı eki jóneliste júz bolıwı múmkin, yaǵnıy energiya obiektten datchikka, yamasa kerisinshe, datchikdan obiektke uzatılıwı múmkin. Energiya nolǵa teń bolatuǵın jaǵday bólek jaǵday bolıp esaplanadı, biraq bunday halda áyne áne sonday ayriqsha jaǵdaydıń bar ekenligi tuwrısındaǵı maǵlıwmat uzatıladı. Mısalı, infraqızıl temperature datchigi obyekt datchikke qaraǵanda ıssılaw bolǵanda oń kernew islep shıǵaradı (infraqızıl nurlanıw datchik tárepke yo'naladi), obyekt datchikka qaraǵanda suwıqlaw bolǵanda bolsa keri kernew islep shıǵaradı (infraqızıl nurlanıw datchikdan obiektke qaray yo'naladi). Datchik menen obiekt birdey temperaturaǵa iye bolǵanda infraqızıl aǵıs nolǵa teń boladı, hám shıǵıw kernewi de nolǵa teń boladı. Bul jaǵdayda informaciya datchik menen obiekttiń temperaturaları teńliginen ibarat boladı.
Datchik túsinigin ózgertkich túsiniginen parıqlaw zárúr. Ózgertkich bir tipdagi energiyanı basqasına konvertatsiyalaydı (jańa, basqa xolat, sapaǵa aylandırıw, ózgertiw), datchik bolsa sırtqı tásirdiń hár qanday tipidagi energiyasın elektr signalına aylantıradı. Ózgertkichga mısal bolıp akustikalıq tolqınlardı qáliplestiriw ushın elektr signaldı ózgeriwshen magnit maydanına konvertatsiyalaytuǵın dawıs kúsheytgish xizmet etiwi múmkin. Bul orında gáp qanday da sırtqı informaciyanı qabıllaw tuwrısında barmaydı (sonı dizimnen ótkeriw kerekki, eger dawıs kúsheytgish kúshaytiradigan apparattıń kiriwine ulansa, ol tap mikrofon sıyaqlı isleydi. Bul halda onı akustikalıq datchik dep ataw múmkin). Ózgertkichlar sonıń menen birge yuritmalar funksiyasın da orınlawı múmkin. Júritpeni datchikke keri apparat retinde tariyplew múmkin, sebebi ol elektr energiyasın, qaǵıydaǵa kóre, noelektr energiyaǵa aylantıradı. Yuritmaga mısal bolıp elektr energiyasın mexanik energiyaǵa aylantıratuǵın elektromotor xızmet ete aladı.
3. 2-súwret. Datchik bir neshe ózgertgishlerden quram tabıwı múmkin:
e1, e2,... - energiyanıń hár túrlı túrleri.
Sonı belgilep aytiw múmkin, bul sxemanıń aqırǵı elementi tuwrıdan-tuwrı háreket etetuǵın datchik bolıp esaplanadı.
Ózgertkishler strukturalıq datchiklerdiń bir bólegi bolıwı múmkin (3. 2- súwret). Mısalı, ximiyalıq datchik quramına eki ózgertkich kiriwi múmkin, olardan biri ximiyalıq reaksiyanıń energiyasın ıssılıq energiyasına aylantıradı, ekinshisi - termoelement bolsa - alınǵan ıssılıqtı elektr signalına aylantıradı. Bul eki qayta ózgertkichlarning kombinatsiyası ózinde ximiyalıq datchikni - ximiyalıq reaksiyaǵa juwap jol menende elektr signalı islep shıǵaratuǵın apparattı usınıs etedi. Sonı belgilengenler etemizki, kórip shıǵılǵan mısalda ximiyalıq datchik qayta ózgertkish hám taǵı bir datchik - temperatura datchigidan dúziletuǵın strukturalıq datchik bolıp esaplanadı. Strukturalıq datchiklarning strukturasına, qaǵıydaǵa kóre, hesh bolmaǵanda bir tuwrıdan-tuwrı háreket etetuǵın datchik hám bir neshe qayta ózgertkichlar kiredi.
Tuwrıdan-tuwrı háreket etetuǵın datchiklar dep sırtqı tásirdiń energiyasın elektr energiyasına tikkeley aylandırıw imkaniyatın beretuǵın fizik qubılıslar tiykarında qurılǵan datchiklarga aytıladı. Bunday fizik qubılıslarǵa fotoeffekt hám Zeebek effekti mısal bóle aladı.
Sonday etip, barlıq datchiklarni eki gruppaǵa bolıw múmkin - tuwrınan - tuwrı háreket etetuǵın datchiklar hám strukturalıq datchiklar. Tuwrıdan-tuwrı háreket etetuǵın datchiklar sırtqı tásirdi tikkeley elektr signalına aylantıradı, onıń ushın uyqas keliwshi fizik qubılıstan paydalanadı, strukturalıq datchiklarda bolsa tuwrıdan-tuwrı háreket etetuǵın aqırǵı datchikning shıǵıwınan elektr signalın alıwdan aldın energiyanı bir neshe ret ózgertiwdi ámelge asırıw zárúr boladı.
|
| |
