ko’zlab, ijtimoiy adolat va qonunchilik hrinsihlari asosida amalga oshiradi” (14-modda), “har kim
fikrlash va o’z e’tiqod erkinligi huquqiga ega. har kim o’zi istagan axborotni izlash, olish va uni
tarqatish
huquqiga ega, amaldagi konstitutsiyaviy tuzumga qarshi qaratilgan axborot va qonun
bilan belgilangan boshqa cheklashlar bundan mustasnodir” (29-modda), “O’zbekiston
Respublikasining barcha davlat organlari, jamoat birlashmalari va mansabdor shaxslari
fuqarolarga ularning huquq va manfaatlariga daxldor bo’lgan hujjatlar,
qarorlar va boshqa
materiallar bilan tanishib chiqish imkoniyatini yaratib berishi lozim” (30-modda). Keltirilgan
moddalar mazmunidan shunday xulosa qilish mumkinki, mamlakatda so’z va axborot erkinligi
ta’minlangan. SHu bilan birga OAVlari va unda faoliyat ko’rsatadigan jurnalist zimmasiga muhim
mas’uliyatni yuklaydi, ya’ni ular axborot izlash, olish va tarqatish
vazifasini bajarish orqali
mamlakatdagi demokratik davlatning mohiyatini, davlat organlari va mansabdor shaxslarning
jamiyat va fuqarolar oldidagi mas’uliyatini yoritadi.
OAVlari faoliyatining, shu jumladan, muayyan jurnalist faoliyatining
asosida turadigan
huquqiy zamin keng ko’lamdadir. SHu bois bu qonunchilikni chegaralash va tartibga solish
maqsadga muvofiq bo’ladi.
Ommaviy axborot vositalari faoliyati qonunchiligini tartibga soluvchi huquqiy me’yorlar
asosan uchga bo’linadi:
1.Xalqaro me’yorlar.
2.Konstitutsiyaviy me’yorlar.
3. Qonunlar va qonunosti me’yorlar.
Ana shu me’yorlarni axborot huquqi, ommaviy axborot erkinligiga nisbatan ko’rib chiqadigan
bo’lsak, Xalqaro huquqiy me’yorlari u Inson huquqlari Umumjahon Deklaratsiyasi (IXUD)ning
19-moddasida ko’rsatilgan, ya’ni “har bir inson e’tiqod erkinligi va uni erkin ifoda qilish huquqiga
ega; bu huquq hech bir to’siqsiz o’z e’tiqodiga amal qilish erkinligini hamda axborot va Qoyalarni
har qanday vosita bilan, davlat chegaralaridan qat’iy nazar, izlash, olish va tarqatish erkinligini o’z
ichiga oladi”.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi inson huquqlari va erkinliklarini kafolatlovchi
aksariyat me’yorlari aynan xalqaro me’yorlarga uyg’unlashganining, bu me’yorlarning deyarli bir
xilligini ko’rish mumkin.
Demak, axborotni izlash, olish va tarqatish bilan bog’liq jurnalist ijtimoiy faoliyatini
huquqiy tartibga solish bevosita axborotni fuqarolik huquqlari ob’ektiga kiritadi. Bu O’zbekiston
Respublikasi Fuqarolik kodeksi 81-moddasida qayd etilgan. Bu narsa shuni anglatadiki, axborotni
fuqarolik muomalasida izlash, olish va tarqatish imkoniyati mavjud - bunday axborotga nisbatan
uning huquqi ob’ekti sifatidagi tabiatiga muvofiq keladigan har qanday qonuniy xatti-harakatlar
sodir etish mumkin.
O’zbekiston Respublikasining “Axborotlashtirish to’g’risida”gi
qonunida axborotlarga
nisbatan mulkchilik huquqining mohiyatini ochib beriladi. Unga muvofiq, axborot davlat
organlarining, yuridik va jismoniy shaxslarning faoliyati maxsuli sifatida moddiy yoki intelektual
mulk ob’ekti bo’lishi mumkin.
O’zbekiston Respublikasida davlat organlari, yuridik va jismoniy shaxslar axborotlariga
nisbatan qonunlar bilan kafolatlangan mulkiy huquqqa egadirlar.
Davlat tomonidan qo’riqlanadigan va maxsus ro’yxatlar bilan chegaralab qo’yiladigan
alohida ahamiyatli, mutlaqo maxfiy va maxfiy harbiy, siyosiy, iqtisodiy, ilmiy-texnikaviy va o’zga
xil ma’lumotlar O’zbekiston Respublikasining davlat siri hisoblanadi. Davlat sirlari qonun bilan
himoya qilinadi. Davlat sirlari O’zbekiston Respublikasining mulkidir (O’zbekiston Respublikasi
“Davlat sirlarini saqlash to’g’risida”gi Qonunning 1-moddasi). Davlat sirlari qonun bilan himoya
qilinadi. Axborotni maxfiylashtirish va maxfiylikdan chiqarish O’zbekiston Respublikasi Vazirlar
Mahkamasining lozim bo’lgan ma’lumotlar Ro’yxatiga muvofiq amalga oshiriladi (5-modda).
Davlat
sirlari uch toifaga, ya’ni; davlat, harbiy va rasmiy sirlarga bo’linadi.
