birlashtirish, har qanday disk yoki fleshkadan o’chirilgan ma’lumotni ma’lum
texnologiyalar
asosida tiklash mumkinligini unutmang.
Internetdagi axborot xavfsizligi esa juda katta mavzu. Bugungi kunda deyarli hammaning
hayotiga kompyuterlar,
smart telefonlar, onlayn bank kartalari va boshqa vositalar orqali kirib
kelgan internet texnologiyalariga bog’liq axborot xavfsizligini ko’p
uchraydigan muammolar
jihatidan bo’lib ko’rib chiqamiz.
Parol va tasdiqlash kodlari xavfsizligi
Internetda foydalanishingiz mumkin bo’lgan xizmatlarning
deyarli barchasida shaxsiy
parolingiz bo’lishi talab etiladi. Bunda tizimlar sizni xavfsiz parol tanlashga majbur qilishadi. Juda
oddiy va xavfli bo’lgan parollarni ishlatishingizga shunchaki yo’l qo’yilmaydi. Internetdan yaxshi
xabardor foydalanuvchilar biladiki, kamida 8 ta belgidan iborat bo’lgan,
katta harf, belgi va
raqamlar uyg’unligida tuzilgan parollar «xavfsiz» sifatida baholanadi. Albatta,
parolni bundan
ham mustahkamroq qilib yaxshiroq axborot xavfsizligiga erishishingiz mumkin. Internetda parol
generatorlari ko’p. Strong Password Generator kabi xizmatlardan foydalanib ishonchli va
mustahkam parol tanlashingiz mumkin. Albatta, generatsiya qilingan parollarni eslab qolish juda
qiyin. SHu sababli Google Password Manager kabi parollarni saqlash/boshqarish
tizimlaridan
foydalanishingizni tavsiya qilaman. Bunday xizmatlardan foydalanishda esa barcha tuxumlarni
bitta savatda saqlash xavfi ham paydo bo’ladi. Parol boshqaruv xizmatiga kiradigan parolni bilgan
kishi unda saqlanayotgan barcha parollarga egalik qilishi mumkin 😀 Buning oldini olish esa ikki
qadamli tasdiqlash (2FV) vositalaridan foydalanish orqali bo’lishi mumkin.
Parol qanchalik qiyin bo’lishining o’zi axborotingizni xavfsiz qilib qo’ymaydi.
Bitta
parolni bir nechta saytlar vxizmatlarda ishlatishingiz uni ancha mo’rt qilib qo’yadi. Sizning
parolingiz har qancha uzun, chalkash va xavfsiz bo’lmasin, u o’nta saytda bir xil shaklda ishlatilsa
va ularning bittasida parolingizni buza olishsa, demak sizning qolgan to’qqizta saytingizga ham
shu parol bilan bemalol kirish mumkin bo’ladi. Internetda ishlatiladigan parollarni hazil tariqasida
kishining ich kiyimiga o’xshatishadi: ich kiyimning egasi faqat bitta bo’lishi kerak, uni hech kim
ko’rmasligi kerak va albatta tez-tez almashtirib (yangilab) turish kerak.
