Nəqliyyatın məhsulu istehsal (minmə) yerindən istehlak (düşmə) yerinə çatdırılmış yüklərin (sərnişinlərin) tonlarla (sərnişinlərlə) miqdarıdır. Bu məhsul başqa istehsal sahələrinin məhsulundan bir sıra fərqli xüsusiyyətləri ilə seçilir:
məhsulun toplanmaq və yığılıb - saxlanmaq üçün yararlı olmaması;
qeyri - maddilik, yəni istehlakçı nəqliyyatın məhsulunu maddi obyekt kimi hiss etmir, görmür, eşitmir və s.;
ayrılmazlıq – xidmətlə onu yaradanın bir - birindən ayrılmasının qeyri - mümkünlüyü;
fərqlilik – yerinə yetirənin eyni olmasına baxmayaraq iki eyni xidmətin olmaması;
nəqliyyat məhsulunun istehsalı və istehlakının vaxta görə üst - üstə düşməsi;
vaxta görə qeyri - müntəzəmlik.
Bütün məhsullar öz istehlak yerlərinə çatdırılana qədər tam istehsak dəyərinə malik olmurlar. Xammal, yarımfabrikat, hazır məhsul, ya da təkrar istehsal prosesində iştirak edən digər məhsullar istehlak və ya təkrar istehsal yerlərinə çatdırılmaq üçün müəyyən qədər də olsa nəqliyyat məhsulu kimi çıxış etməyə məcbur olurlar. Ona görə də nəqliyyat məhsulunun əsas xüsusiyyəti – bu məhsulun toplanmaq və yığılıb - saxlanmaq üçün yararlı olmaması ictimai istehsal və bölgü sistemində nəzərə alınır.
Əgər yük istehlak yerinə çatdırılmamışsa, onda yerdəyişməyə sərf olunan həm hərəkət tərkibi, həm də əmək səmərəsiz istifadə olunmuşdur. Belə nəqliyyat prosesinin nəticəsində ya heç bir faydalı məhsul yaradılmamış, ya da, əgər yük aralıq məntəqəyə çatdırılmışsa «yarımfabrikat» yaradılmışdır.
Yük və sərnişinlərin yerdəyişməsinin həm nəqliyyatın istehsal prosesi, həm də məhsulu kimi qəbul olunduğu təqdirdə, yükün hər hansı səbəbdən geri qaytarılması zamanı bu anlayışların fərqləndirilməsinə ehtiyac yaranır. Belə ki, yük geri qaytarıldıqda faktik olaraq nəqliyyat işi görülmüş olsa da nəqliyyat məhsulu yaradılmamış qalır.
Vahid nəqliyyat sistemi.
|
