113
Sorawlar:
1.Amerika materigine kimnin’ basshılıg’ında birinshi ekspeditsiya jasalg’an?
2. «Geografiya» atamasındag’ı kitaptı kim jazg’an?
3. Kartalardın’ da’reje torın du’ziwdi kim birinshi bolıp ashqan?
4. Globustı birinshi bolıp kim jasag’an?
5. Du’nya ju’zin kemede birinshi aylanıp shıqqan sayaxatshı kim?
Test sorawları h’a’m juwapların du’ziwdin’ tiykarg’ı
maqseti kimlerge
arnalg’anlıg’ın anıqlawdan ibarat.
Testler wazıypasına qaray ku’ndelikli, aralıq h’a’m juwmaqlawshı testlerge
h’a’m de joqarı bilim orınlarına qabıl etiliwde qollanılatug’ın ulıwma yaki arnawlı
testlerge bo’linedi. Ha’r bir jeke tema o’tip bolıng’annan son’ o’tkiziletug’ın
testlerdin’ maqseti, oqıwshılar h’a’m studentlerdin’ o’tilgen tema boyınsha
bilimlerdin’ qay da’rejede bilip alg’anlıg’ın anıqlaw, (ku’ndelik baqlaw). Ha’r bir
u’lken bo’lim o’tip bolg’annan son’ o’tkiziletug’ın testler aralıq yaki shegaralı
baqlawdı sho’lkemlestiriw. Juwmaqlawshı test barlıq kurs o’tilip bolg’annan son’
sınaw yaki imtixan ta’rizinde o’tkiziledi, oqıwshılar h’a’mde
studentler iyelegen
bilimleri ball menen anıqlanadı. Joqarı oqıw orınlarına qabıl etiletug’ın testler
tiyisli taraw boyınsha qa’nigeler ta’repinen du’ziledi.
Testlerdin’ maqseti, oqıwshılar h’a’m studentlerdin’ alg’an
bilimleri,
pikirlew qa’bileti, qaysı pa’nge yamasa tarawg’a qızıg’ıwın anıqlawdan ibarat.
Ha’r bir klassta, h’a’r bir kursta tu’rli quramalılıqqa iye bilimler tekseriledi.
- Ta’biyiy geografiyanın’ baslang’ısh kursında h’a’r qıylı quramalı bilim
h’a’m ko’nlikpeler tekseriledi. Ta’biyiy geografiya baslang’ısh kursında test
sorawları h’a’m juwapları tiykarınan to’mendegi bag’darlar boyınsha oqıwshılar
bilimlerin tekseriwge arnaladı: topografiyalıq h’a’m kartografiyalıq bilim h’a’m
ko’nlikpeler, ko’rinisler, (jerdin’ qabıqları, du’zilisi, o’lshemleri, ta’biyat
uyg’ınlıqları h’.t.b.); o’zinin’ jasaw ornının’ o’zgeshelikleri h’a’m du’nya xalqı
h’aqqındag’ı bilimler.
Materikler h’a’m okeanlar geografiyası kursı boyınsha test sorawları h’a’m
juwapları eki bag’darda du’ziliwi mu’mkin;
- ulıwma tu’sinikler boyınsha testler to’mendegi bilimlerdi tekseriw ushın
du’ziledi; ta’biyat qubılısları h’a’m ulıwma geografiyalıq bilimler;
- jeke tu’sinikler boyınsha testler h’a’r bir materik h’a’m
okeanlar
h’aqkındag’ı bilimlerdi tekseriw ushın du’ziledi; materik h’a’m okeanlardın’
geografiyalıq jaylasqan orınları, geografiyalıq obektlerdin’ jaylasıwı, ta’biyiy
sharayatları;
114
Ekonomikalıq geografiya kursı boyınsha test sorawlarına juwaplar
to’mendegi bilim h’a’m ko’nlikpelerdi tekseriw ushın du’ziliwi kerek:
- ulıwma ekonomikalıq geografiyalıq tu’sinikler h’aqqındag’ı bilimler;
- tarmaqlar geografiyası h’aqqında bilimler;
- ma’mleketler, ekonomikalıq zonalar, aymaqlar, wa’layatlar ekonomikalıq
geografiyası h’aqqında bilimler;
Test sorawları h’a’m juwaplarının’ qanday mag’lıwmatlar arqalı du’ziliwi
tiykarg’ı ma’selelerdin’ biri bolıp esaplanadı. Test sorawları h’a’m juwapları
to’mendegiler tiykarında du’ziledi:
- tiyisli sabaqlıq lektsiyası tiykarında;
- sabaqlıqtag’ı kartalar, su’wretler, sızılmalar h’a’m kesteler tiykarında;
- tiyisli klasslar h’a’m kurslar ushın shıg’arılg’an atlaslar,kartalar, qollanba h’a’m
ko’rsetpeler tiykarında;
Test sorawları h’a’m juwapları du’ziliw da’rejesine qarap to’mendegi
toparlarg’a bo’linedi:
- test sorawları h’a’m juwapları an’sat du’ziletug’ın mag’lıwmatlar;
- test sorawları h’a’m juwapları qıyın du’ziletug’ın mag’lıwmatlar;
Ma’selen: ayırım tu’sinik h’a’m ta’riyipler testlerge qarap h’a’r qıylı bolıwı
mu’mkin. Juwmaqlawshı testler bolsa tiykarınan ulıwma nızamlıqlar h’a’m
o’zgesheliklerin ashıp beriwge bag’darlang’an bolıwı kerek. Testler oqıwshılar
bilimin tekseriwde h’a’m bah’alawda h’a’r qanday subektiv sha’rt-sharayatlarg’a
qaramastan bah’anın’ obektiv bolıwın ta’miyinleydi.
Ko’p juwaplı testler du’zilgende to’mendegi qag’ıydalarg’a a’mel qılınıwı
kerek.
Juwaplar en’ keminde to’rtew bolıwı kerek, juwaplar qansha ko’p bolsa,
tosattan bah’alar sanı sonsha kem boladı, a’dette h’a’zirgi waqıtta to’rt juwaplı
testler ken’ tarqalg’an. Nadurıs juwaplar da h’aqıyqatqa jaqınıraq bolıwı kerek.
Testtegi h’a’r bir soraw h’a’m og’an berilgen juwaplar oqıwshı h’a’m
talabalardı teren’ oylawg’a, joqarı pikirlewge ma’jbu’r etiwi kerek.
Talabalar
bilimlerin tekseriwde test usılın qollaw to’mendegi abzallıqlarg’a iye:
Test usılında u’yrenilgen h’a’mme ma’selelerdi talabalar qanday
o’zlestirilgenin tolıq anıqlaw mu’mkin. Basqa qadag’alawda bunın’ h’esh ilajı
joq.Talabalar yamasa ko’pshilik talabalar qaysı temanı tolıq o’zlestirgen, qaysıların
az o’zlestirgen yamasa ulıwma o’zlestirmegenligin anıqlaw mu’mkin:
Test usılında barlıq talabalar bilimin qısqa waqıt ishinde tekserip alıw h’a’m
obektiv bah’alaw mu’mkin.
115
Test usılın qollawdag’ı qıyınshılıqlar h’a’m qolaysızlıqları to’mendegilerden
ibarat:
- test sorawları h’a’m juwapların duziw ju’da’ qıyın h’a’m u’lken juwapkershilikti
talap etedi;
- talabalar menen baylanısta bolmaydı;
- talabanın’ ilimiy h’a’m awızeki so’ylewin o’stiriwge ja’rdem bermeydi;
- da’stu’riy imtixan h’a’m sınawlarda talabalar bilmegen na’rselerin bilip aladı,
yag’nıy imtixan h’a’m sınaw bilim beriw usıllarının’ biri ekenligi test usılında
qollanılmaydı.
Talabalar 50-100 sorawdın’ qaysı birine tuwrı h’a’m qaysı birine natuwrı
juwap bergenliklerinde bilmeydi.
Sonın’ ushın test sınıwları talabalar bilimin tekseriw usıllarının’ biri
sıpatında qaraw kerek. Joqarı oqıw orınlarında qabıllaw imtixanının’ test usılında
o’tkiziw en’ maqul usıl bolıp tabıladı. Sebebi bunda subektivlikke jol qoyılmaydı.
Test usılı EEM ja’rdeminde a’melge asırılıwı kerek. Juwaplarg’a qoyılatug’ın
ballardı da mashina esaplawı kerek.
