|
Vazirligi guliston davlat
|
| bet | 32/207 | | Sana | 16.05.2024 | | Hajmi | 2,33 Mb. | | #237676 |
Bog'liq portal.guldu.uz-Xayot faoliyati xavfsizligiTana holati. Tana boshqaruv organlarining joylashuvida umum ergonomitik talablarni, davlat standartlarini, bundan tashqari, har xil ish oTinlari nuqtalarida ishlovchilarning kuch imkoniyatlari va maqbul harakat yo‘nalishini hisobga olish zarur.
"O‘tirish” liolatining biomexanikasi. Ishchining orqa yelka tomonini ushlab turuvchi kuch ta’siri bo‘lmasa, bu kuch tananing yuqori tos suyagiga tushib, quymich nervida shishni olib keladi). Oqibatda inson tos suyagida oldinga sirg'alib ko‘chadigan va gavdani orqa tomonga tortgan holda ag'darib, tos suyagi mushaklarini sustlashishi natijasida keskin buruvchi aylanma vujudga keladi.
Ish o‘rindiqlarining antropometrik o‘lchov lari inson tanasining o‘lchoviga mos tushushi lozim. Ular uch yo‘nalish bo‘yicha o‘lchanadi: vertikal, bo‘ylama
(sagittal) va ko‘ndalang (frontal) (4.1-rasm).
4.1-rasm. O‘tirgan oamning vertikal, sagital va frontal antropomctrik o‘lchamlari Har xil materiallarda va tajriba ishlari so‘rovnomalarida o‘rindiq balandligida
foydalanishning har xil variantlari berilgan. Jumladan standartlashtirish bo‘yicha xalqaro tashkilot (ISO) o‘rindiq balandligi 460 mmga tcng bo‘lishini maslahat beradi. Boshqa mualliflar esa bu o‘lchov 350...500 mm bo‘lishi kerakligini ta’kidlaydilar. Organ o‘rindiqlarida esa bu o‘lchov 420... 470 mm da o‘matilishi lozim, maktabda ishlaydiganlar uchun esa 440...450 mm bo‘lishi lozim. O‘z- o‘zidan ma’lumki, tanasi har xil o‘lchovda bo‘lgan insonlar uchun o‘rindiqlar ham aynan ularga moslashtirilishi kerak. Maktab o‘quvchilari uchun esa stullar ularni uchtasidan birini uzunligiga mos tushushi va bu o‘lchov 400...600 mmni tashkil etishi lozim. Eng to‘g‘ri variant shundan iboratki, o‘rindiq balandligi oyoq kaftidagi boldir uzunligidan oshmasligi kerak (tizza ostidagi chuqurcha balandligi).
Faoliyat xavfsizligi psixologiyasi
Xavfsizlik tipidagi shaxsning shaxsiy-psixologik tavsifnomasi. Uzoq asrlari davomida eksvizit vaziyatlarda inson tartibi va faoliyatining o‘zgarishi belgilab kelinmoqda. Qadimiy Spartda askarlarni harbiy xizmatga olish uchun qo‘rqinchli vaziyatlarda kim qizarsa xizmatga olingan, kim oqarsa xizmatga olinmagan. Bunda askar boshiga qon quyilib, u qo‘rqmas bo‘ladi. Rus-yapon urushi vaqtida G.E. SHumov “askarlarning jangi kutish vaqtida ularning ruhiy holatlarni” tasvir etgan. Bu ularga xos bo‘lmagan behalovatlikda oddiy holatlar uchun sezgirlikning oshishi. Harakatlar koordinatsiyasi o‘zgarardi, qo‘l barmoqlari bo‘ysunmasdi, gugurtlar sinar edi, tamaki sochilib tushardi, xusnixati o‘zgarardi. YUrak urushi tezlashardi, nafas olishi tezlashardi va notekis bo‘lardi, og‘iz va tomoq qurib qolardi. YUqori ta’sir o‘tkazuvchanlik (vnushaemost’) sezilar edi.
Favqulotda vaziyatlarga ta’sirlanmoqning biopsixologik darajasida 2 turga bo‘linadi:
Ta’sirlanuvchanlikning tormozlovchi turi “mimik niqobda” keskin ifodalanadigan mushaklarning kuchlanishi bilan, harakatlar va holatlar erkin emasligi bilan, diqqat to‘plash, passivligi, psixik jarayonlar oqimining sekinlashi, o‘ziga xos “emotsional enertligi” bilan tavsiflanadi. Bu turdagi insonlar uchun dong qotib qolish, kar bo‘lmoq, loqaydlik, fikrlashning sekinlanishi xosdir. Bunday holat qotib qolish hosoblanadi.
Ta’sirchan turdagi ta’sirlanuvchanlik behalovatlik, ko‘p gapirish, harakatlanuvchi a’zolarining zo‘riqishi, qabul qiladigan qarorlarining tez-tez o‘zgartirishi, bir faoliyatdan boshqasiga oson o‘tish, muloqotda o‘zini tuta bilmaslikda ifodalanadi. Bunday odamlar xavfli bo‘lib, u vahimaga tushib, xavf markazi hududiga tushishi mumkin.
Psixologlar psixologik jarayonlarga chidamliligining pasayishining umumiy umumif tendentsiyalarini qayd qilinmoqdalar, bu esa o‘z navbatida faoliyatning fizik parchalanishiga, insonning ishini davom ettirishda o‘zini chetlashtirishga olib keladi.
Insonning yuqori darajadagi rivojlangan ijodiy xususiyatlari, har xil va kutilmagan holatlarda ruhiy zo‘riqish (stress)ni egish tizimini shakllantirishga imkon beradi.
Insonning o‘z-o‘ziga bo‘lgan munosabatlari turlari. Insonning ruhiy zo‘riqish holatidagi xulqiga uning o‘z-o‘ziga munosabatlari turlari ta’sir qiladi. Ruhiy zo‘riqish holatida insonning o‘z-o‘ziga munosabatlarining 3 turlari mavjud:
Ekstremal holatda o‘ziga qurbondek munosabatda bo‘lish, bunday munosabat stessni oshiradi, bunday munosabat “oddiy-egoistik” deyiladi;
O‘ziga qurbondek va qimmatlidek munosabatda bo‘lish, bunday munosabat ob’ektiv-individual va u shaxsni o‘z-o‘zini himoya qilishga yordam beradi.
O‘ziga qator odamlardek munosabatda bo‘lish, bu munosabat ruhiy zo‘riqish vaqtida samarali faoliyatni saqlashga yordam beradi.
Vaziyatga munosabat, uning xavflilik bo‘yicha differentsiallashuvi.
Travmatik ruhiy zo‘riqish ta’siri vaziyatda tajribali harakat.
Insonning travmatik vaziyatdagi hulk-atvori, insonning uni qanday qabul qabul qilishiga va u jamoaga xavfliligi qandayligiga bog‘liq bo‘ladi. Xavfli vaziyatga munosabat berilgan vaziyatga jamoa tomonidan xavflilik ahamiyatidan va o‘zida emotsional va aqliy og‘irlikni olgan individ uchun shaxsiy ma’nosidan iborat.
|
| |
