|
Vektor molekulalar. Klonlash uchun vektorlar. Ekspression vektorlar
|
| bet | 3/4 | | Sana | 24.02.2024 | | Hajmi | 27.52 Kb. | | #162052 |
Bog'liq 8-mavzu 2-maruza, 17109131463. Transformatsiya uchun vektorlar. Bu vektorlardan retsipient ri nomiga begona DNK fragmentlarini kiritish uchun foydalaniladi. Monday vektorlar odatda genomga integratsiyalanishiga yordam luiuvchi maxsus izchilliklar tutadi. Zamonaviy vektor tizimlar pnlifunksional bo‘lib, bir nechta funksiyani bitta vektorga jamlaydi. Mo inchi tabiiy vektorlar bakteriyalardan ajratilgan bo‘lib, ko‘pchiligi la j riba maqsadidan kelib chiqqan holda (ekspression, klonlash uchun, transformatsiya uchun vektorlar) gen muhandisligi usullari yordamida (|iiyta yaratilgan.
Vektor molekulalaming tarkibida marker gen bo‘lishi, bu gen hujayrada vektor ishtirok etayotgani haqida ma’lum qiluvchi fenotip berishi, ya’ni vektor selektiv irsiy belgiga ega bo‘lishi kerak. Ko‘pincha selektiv belgi sifatida tabiatda keng tarqalgan antibiotikka chidamlilik genidan foydalaniladi. Bu genlarning oqsil mahsuloti fermentlar antibiotiklarini modifikatsiyalaydi va ularning ta’sirini inaktivlashtiradi (kuchsizlantiradi). Masalan, nptH geni kanamitsin antibiotigini inaktivlashtiruvchi neomitsin fosfotransferaza genini kodlaydi. Bakteriya hujayrasi nptll geni ishtirokida kanamitsinga nisbatan chidamlilik hosil qiladi va shu antibiotik oziqa muhitlarida o‘sib, klon va hujayralar koloniyasini hosil qiladi. Odatda tarkibida nptll geni bo’lmagan hujayralar bunday oziqa muhitlarida o‘sa olmaydi va nobud bo'ladi. Demak, vektor konstruksiya tarkibida nptll genini tutishi vektor ishtirok etayotgan hujayralarni aniqlash va ulami tanlab olish imkonini beradi.
E.coli hujayralariga vektor konstruksiyalar transformatsiyasi. Tarkibida begona DNK fragmentlari tutuvchi vektor konstruksiyalardan E.colining maxsus shtammlari hujayralariga transformatsiya qilish uchun foydalaniladi. Vektor plazmidalarning bakteriyalarga transformatsiya qiluvchi hujayralarning DNK molekulalarini qabul qilish qobiliyatiga asoslangan (kompitentligiga). E.coli hujayralariga transformatsiyalash asosan kalsiy shoki yoki elektroporatsiya usullaridan birini qo’llash orqali amalga oshiriladi. Ikkala holatda ham bakteriya membranasining DNK molekulalari uchun o'tkazuvchanligi oshadi. Vektor molekulasi uchun quyidagi asosiy talablar qo'yiladi:
1) vektor begona DNK fragmentlarini o‘ziga biriktirishiga bir nechta restriktazalar uchun yagona restriksiya saytlari tutishi zarur;
2) vektor replikatsiya boshlanish nuqtasining izchilligini tutishi hisobiga muayyan hujayralarda replikatsiyaianishi shart;
3) vektor marker gen izchilligini tutishi zarur. Bu genlar vektor konstruksiyani tutuvchi hujayralar seleksiyasini yengillashtiradi.
|
| |
