III. Temat numeru Bez barier. Dotyk i dźwięk

I. Od redakcji

Co jakiś czas przedstawiamy „świat otwarty dla niewidomych”, otoczenie, w którym niewidomi i niedowidzący mogą się czuć swobodnie. Dlaczego robimy to po raz kolejny? Okazuje się, że tak jak świat przyspieszył we wszystkich dziedzinach, tak możemy obserwować zmiany i w naszej dziedzinie. Technologia nabrała takiego rozpędu, że nam (niewidomym i niedowidzącym) wypada tylko się cieszyć z faktu, że brak wzroku to coraz mniejsze nieszczęście. Zmieniają się przecież nie tylko telefony komórkowe, komputery, samochody, ale wszelkie techniczne rozwiązania. To, co było szlagierem 5, a nawet 3 lata wcześniej, staje się nieaktualne, nieatrakcyjne. Korzystamy z tego i my. W ślad za rozwojem myśli technicznej idą zmiany prawne. Są one wymogiem czasu, gdy wytwarza się rzeczy nieznane wcześniej, trzeba do tego faktu dostosować reguły postępowania. Gdy wynaleziono telewizję, musiano opracować zasady jak z niej korzystać, kto może nadawać, co można emitować, a co wykracza poza prawo. Podobnie z rozwiązaniami przeznaczonymi dla naszego środowiska. Inaczej pomaga się niewidomym, gdy można nam zaoferować jedynie białe laski i brajlowskie tabliczki do pisania, a inaczej, gdy są dostępne multimedialne terminale informacyjne, udźwiękowione smartfony albo beacony, które najprawdopodobniej staną się za chwilę najważniejszymi pomocnikami dla osób, które nie widzą, albo widząc, chcą wiedzieć więcej.

Nowych rozwiązań jest tak wiele, że gdyby władze zdecydowały się na przekazanie większych środków na dostosowanie otoczenia do potrzeb inwalidów wzroku, zmiany byłyby rewolucyjne i wręcz rewelacyjne! Przedstawiamy więc różnorodne aranżacje otoczenia, które zasługują na uwagę. Dostosowania przeznaczone dla niewidomych i słabowidzących nie są ani skomplikowane, ani specjalnie drogie. W gruncie rzeczy ich udostępnienie nie wymaga trudnych decyzji i poważnych środków. W porównaniu z innymi problemami i wydatkami, są mniej kłopotliwe. Na przykład dostosowanie otoczenia do potrzeb inwalidów ruchu jest trudniejsze i bardziej kosztowne. Udźwiękowienie komputera, zainstalowanie bazy informacyjnej, zamontowanie ścieżek naprowadzających itd. to „pestka” w porównaniu z koniecznością wybudowania podjazdów, zainstalowania wind, czy przebudowania wejść i korytarzy, by były szersze. Oba zadania są nieodzowne i pilne, tyle że: o ile dla inwalidów ruchu robi się dużo (i słusznie), o niewidomych i niedowidzących się do tej pory zapominało. Ma to jakoby wynikać z prawa budowlanego, gdzie mówi się o dostosowaniach obiektów publicznych do potrzeb osób niepełnosprawnych, a zwłaszcza inwalidów ruchu, co jednak nie powinno skutkować dyskryminacją inwalidów wzroku. Powyższy zapis nie pomija nas bowiem, a tylko określa, że dostosowania, których wymagają „wózkowicze”, muszą być traktowane najpoważniej oraz mogą być wskazówką, jak należy podchodzić do innych grup obywateli, którzy wymagają specjalnego podejścia. I jest tak w wielu bliskich nam krajach. Dla przykładu, decyzja Rady z dnia 26 listopada 2009 r. w sprawie zawarcia przez Wspólnotę Europejską Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych (2010/48/WE), w artykule 9 mówi:

„Dostępność 1. Aby umożliwić osobom niepełnosprawnym samodzielne funkcjonowanie i pełne uczestnictwo we wszystkich aspektach życia, Państwa Strony podejmują odpowiednie środki w celu zapewnienia osobom niepełnosprawnym, na równych zasadach z innymi osobami, dostępu do środowiska fizycznego, środków transportu, informacji i komunikacji, w tym technologii i systemów informacyjnych i komunikacyjnych, a także do innych urządzeń i usług, powszechnie dostępnych lub powszechnie zapewnianych, zarówno na obszarach miejskich, jak i wiejskich. Środki te, obejmujące rozpoznanie i eliminację przeszkód i barier w zakresie dostępności, stosuje się między innymi do:

a) budynków, dróg, transportu oraz innych urządzeń wewnętrznych i zewnętrznych, w tym szkół, mieszkań, instytucji zapewniających opiekę medyczną i miejsc pracy;

b) informacji, komunikacji i innych usług, w tym usług elektronicznych i służb ratowniczych.”

Gdy odwiedzamy kraje dbające o niepełnosprawnych obywateli, widzimy jak bardzo jesteśmy „do tyłu”. Poniżej przedstawiamy rozwiązania, które są tam zastosowane. Czas na uświadomienie sobie, że u nas powinno i może być tak samo.

Gdy w kolejnych artykułach piszemy o adaptacji do potrzeb inwalidów wzroku lub krócej – adaptacji, dostosowaniu, mamy na myśli takie wzbogacenie otoczenia, różnorodnych jego elementów (obiektów i przedmiotów, rzeczy materialnych i niematerialnych), jako o ich modyfikacji zaprojektowanej z myślą o niwelowaniu skutków inwalidztwa wzroku. Omawiamy więc poszczególne rodzaje obiektów, z którymi mają do czynienia wszyscy, a wśród nich inwalidzi wzorku. Ich przykładowe dostosowanie określamy mianem aplikacji. Aplikacje te wykorzystują rozwiązania omówione w poprzednich numerach naszego kwartalnika. Mamy nadzieję, że za jakiś czas podejmiemy ten temat ponownie i po raz kolejny będziemy mogli poinformować o takich koncepcjach, które dzisiejsze wyobrażenia na podstawie aktualnego stanu wiedzy przewrócą do góry nogami.