9
Ichki audit – bu xo’jalik ichida uning faoliyatining samaradorligini tekshirish
va aniqlashda mustaqil baho berishdir. Ichki audit uchun korxonaning o’zi yoki uning
bir bo’limi – korxona ichidagi nazorat bo’limi javob beradi. Ichki auditning maqsadi
– korxona xizmatchilariga o’zlarining majburiyatlarini a’lo darajada bajarishga
yordam berishdir. Ichki audit korxonaga tekshirilayotgan ob’ektlar haqida aniq tahlil,
baholash, tavsiya maslahat va ma’lumotlarni beradi.
Ichki auditning vazifalari quyidagilardan iborat:
-
korxonaning ishiga moliyaviy nazorat;
-
iqtisodiy ko’rsatkichlar bo’yicha ichki nazorat tizimi ixtisoslashganligini
tekshirish;
-
boshqaruv xodimlarining ishlab chiqarish va sotish bo’yicha
tahlil
ishlari;
-
korxonalarning likvidligi, rentabelligi va ish faoliyatini baholash.
-
korxona ishini yaxshilash bo’yicha tavsiyalar ishlab chiqish.
Korxonada ichki auditorning bo’lishi shu korxona uchun foydalidir. Tekshirish
o’tkazish usullari tashqi auditnikiga o’xshash bo’lib, tekshirish hajmi va ob’ekti
jihatdan farq qiladi.
Ichki audit, avvalo, korxonada moddiy boyliklarning saqlanishi va
foydalanilishi, hisob-kitobning to’g’riligi va boshqa ob’ektlarni
tekshirishga
qaratiladi. Ichki auditda, odatda, to’liq tekshirish o’tkaziladi.
Ichki audit faoliyatining eng keng tarqalgan turi operatsion auditdir. Operatsion
audit – bu auditorning korxonada resurslardan samarali foydalanish,
samarali
yutuqlarga erish maqsadida korxonaning moliya-xo’jalik faoliyatini tekshirishdir.
Uning maqsadi – xodimlarning o’z vazifalarini bajarish va korxona rentabelligini
oshirishga yordam berishdir.
Ichki auditorlarga ham mustaqillik kerak. Ular axborot to’plashda
korxona
rahbari tazyiqidan xoli bo’lishi lozim.
Ichki audit quyidagi shakllarda tuzilishi mumkin:
-
yillik hisobotni tasdiqlash uchun aktsionerlarning umumiy yig’ilishida
har yili saylanadigan, doimiy faoliyat ko’rsatadigan taftish komissiyasi shaklida. Uni
10
tuzish zaruriyati korxona Nizomida ko’rsatiladi. Ko’p hollarda taftish komissiyasi
tuzilmay qoladi.
-
Korxona rahbari tomonidan bevosita tashkil etilgan maxsus ichki nazorat
bo’limi shaklida;
-
Auditorlik firmasi bilan shartnomaga muvofiq ichki auditni o’tkazish
shaklida.
Agar korxonada ichki audit tashkil etilgan bo’lsa,
tashqi auditor uning
yordamidan foydalanishi mumkin. Tashqi auditor ishining samaradorligi ichki auditor
bilan hamkorlik qilsa, ancha ortadi.
Har yillik auditorlik tekshiruvi davomida ichki auditor tashqi auditor nazorati
ostida alohida ishlarni bajarishi mumkin.
