13
2-BOB. XALQARO AUDIT TIZIMI VA UNING MODELLARI
2.1. Xorijda auditorlik faoliyatining hozirgi holati
Bozor iqtisodiyoti taraqqiy etgan Evropa va Amerika
mamlakatlarida auditorlik
faoliyati ko’p asrlik tajribaga ega. Audit rivojlangan huquqiy iqtisodiyot va
zamonaviy huquqiy jamiyat sifatida aynan Evropada shakllangan (uning tarixi juda
katta bo’lib, alohida tadqiqot obekti bo’lishi mumkin).
Auditning xalqaro nazariyasi va amaliyoti raqobatli
kurash sharoitida yuzaga
kelgan. Xalqaro amaliyotda bularning barchasi tegishli tadqiqotlar va keng ommaviy
muhokamalar bilan birga olib borilgan. Natijada, hozirgi davrga kelib auditning
mustahkam xalqaro
huquqiy asosi yaratildi, uni tashkil etishning batafsil shakllari
ishlab chiqildi, auditorlar uchun keng ko’lamdagi
uslubiy materiallar nashr
qilinmoqda va doimiy ravishda to’ldirib borilmoqda. Ularda auditorlik faoliyatining
asosiy tushunchalari, terminlari va kategoriyalari ta’riflangan va turkumlangan.
Respublikamizdagi auditorlik tashkilotlarining to’plangan tajribalarini o’rganish
shuni ko’rsatmoqdaki, u yaqqol ifodalangan milliy xususiyatlarga ega. Shu bilan
birga, xorijiy manbalardagi qoidalar O’zbekistonda auditorlik
faoliyatining barpo
bo’lishi va rivojlantirilishi uchun foydali hamda qiziqarli ekanligini ta’kidlash joizdir.
Chunonchi, bizning respublikamizda ham xalqaro tajribani hisobga olgan holda
O’zbekiston Respublikasi Moliya Vazirligi tomonidan 1999-2003 yillarda 18 ta
auditorlik faoliyati milliy standarti (AFMS) ishlab chiqildi va Adliya vazirligida
ro’yxatdan o’tkazilib, auditorlik amaliyotida qo’llanilmoqda
hamda ularni ishlab
chiqish davom etmoqda.
Xorijiy olimlar auditning dastavval G’arbda ham faqat
buxgalteriya hujjatlari
