|
Xavfsizlik va kiberxavfsizlik tushunchasi?
|
| bet | 14/15 | | Sana | 08.06.2023 | | Hajmi | 38.8 Kb. | | #71258 |
Bog'liq Kiberhuquq javoblari yakuniy Jahon-ijtimoiy-iqtisodiy-geografiyasi-, betlik3, nimatov-audit-oraliq, 17maktab Talabnoma, 1-mavzu, komil-xorazmiy-g-azalnavisligining-adabiy-estetik-omillari (1), 4, Builder, 1-maruza, 2-maruza, 19 ASRDA GIGIYENASI TARIXI, Mustaqillik yillarida davlat boshqaruvi tizimida amalga oshirilg-fayllar.orgHuquq tushunchasi?
Huquq — davlat tomonidan belgilangan yoki tasdiqlangan umum majburiy ijtimoiy normalar tizimi. U huquqiy munosabatlar va fuqaroning davlat tomonidan mustahkamlanadigan, kafolatlanadigan va muhofaza etiladigan asosiy huquqlarini oʻz ichiga oladi. H. davlat boʻlib uyushgan jamiyatda paydo boʻladi va mulkchilik munosabatlarini, xoʻjalik aloqalari mexanizmini mustahkamlaydi, mehnat va uning mahsulotlarini jamiyat aʼzolari o'rtasida muayyan oʻlchov va shakllarda taqsimlab turuvchi vazifasini oʻtaydi (fuqarolik H.i, mehnat H.i); vakolatli organlar, davlat boshqaru-vi organlari shakllanishi, tartibi, faoliyatini belgilab beradi, nizolarni qay yoʻsinda hal qilish kerakligini, mavjud ijtimoiy munosabatlarni buzishga qarshi kurash choralarini (jinoyat H.i, protsessual H.) belgilaydi, shaxslar oʻrtasidagi munosabatlarning xilma-xil shakllariga taʼsir koʻrsatadi (oilaviy H.). H. normalari boshqa ijtimoiy tartibga soluvchi normalar (din, axloq, odat va boshqalar)dan oʻzining majburiyligi bilan ajralib turadi.
Dezinformatsiyalash bu ?
So'nggi o'n yil ichida Internetda dezinformatsiyaning tarqalishi AQSh va butun dunyo oldida turgan muammoga aylandi. Stenford olimlariga ko'ra, ichki va xorijiy raqiblar undan demokratik jarayonlarda tartibsizlikni yuzaga keltirish, demokratik me'yorlarni ko'tarish va davlat institutlariga ishonchni zaiflashtirish usuli sifatida tobora ko'proq foydalanmoqda.
Targ'ibot va dezinformatsiya uzoq vaqtdan beri yovuz shaxslar tomonidan jamoatchilikni qasddan chalg'itish va manipulyatsiya qilish uchun ishlatilgan bo'lsa-da, onlayn dezinformatsiya anonim, arzon va samarali tarmoqlar bo'ylab tez va uzoqqa tarqalishi mumkin, bu esa uni hal qilish qiyin muammoga aylantiradi. Internet va ijtimoiy media platformalari fuqarolik jamiyatini maqsadli ravishda chalkashtirish, qo'zg'atish va bo'lish uchun " qurollangan " bo'lib qoldi, dedi Stenforddagi Global raqamli siyosat inkubatori ijrochi direktori va AQShning BMT Inson huquqlari kengashidagi sobiq elchisi Eylin Donaxoe.
"Demokratik hukumatlar raqamli axborot platformalaridan tashviqot va dezinformatsiyani tarqatish, demokratik saylovlarga putur yetkazish va raqamli axborot sohasiga ishonchni yo'qotish uchun yomon niyatli shaxslar tomonidan foydalanilgani bilan ovora", dedi Donahoe Stenford universiteti tomonidan chop etilgan onlayn sharhida.
Donahoe va Stenford olimlari turli ijtimoiy fanlar bo'yicha dezinformatsiyaning demokratiyaga, shuningdek, sog'liqni saqlash va ta'lim kabi jamoat va shaxsiy hayotning boshqa sohalariga tahdid solayotganini o'rganishmoqda. Ko'pgina hollarda, tadqiqotchilar hukumatlar, raqamli platformalar va jamoatchilik uning zararli ta'siriga qarshi turish uchun nima qilishi mumkinligi haqida aniq tavsiyalar beradi.
Siyosiy raqibni noto'g'ri ma'lumot bilan chalg'itish yangilik emas: taxminan 2500 yil oldin, Gretsiyaning Afina shahar-davlati o'zining zaifligi haqida aqlli dezinformatsiyalar bilan Fors qiroli Kserksni Salamis jangiga jalb qilgan va shu tariqa uni qat'iy mag'lub etgan.
Ammo raqamli inqilob so'nggi yillarda ma'lumotlarning markaziy motivini inqilob qildi: to'g'ri va noto'g'ri ma'lumotlarning asosiy yo'qligi tufayli aloqa va axborot signallarining ko'pligi paydo bo'ldi.
Insoniyat uzoq vaqtdan beri axborot tanqisligi bilan yashagan. Odamlar doimo o'zlari va boshqa xalqlar, tabiat va ijtimoiy muhit haqida juda kam ma'lumotga ega edilar. Ammo yangi axborot signallari juda muhim, chunki ular bizning dunyo haqidagi bilimimizni kengaytiradi. Haqiqatni yaxshiroq tushunish omon qolishni ta'minlaydi, xavflarni cheklaydi va yangi imkoniyatlar yaratadi.
Bu odamlarning ko'proq ma'lumotga ega bo'lishga qiziqishini oshirdi - ko'pincha diniy, siyosiy yoki iqtisodiy hokimiyatni xafa qiladi. Qiziquvchanlik ularning kuchini xavf ostiga qo'yishi mumkin. Aynan shuning uchun avtoritar yoki totalitar rejimlar istalmagan ma'lumotlarni bostirish uchun tsenzuradan foydalanadilar.
Dunyoning ko'rinishi boshqariladigan ma'lumotlar tanqisligi bilan boshqarilishi kerak edi. Shuning uchun tsenzura bugungi kunda ham ko'plab diktaturalarda axborotni boshqarish vositalarining bir qismidir.
|
| |
