Xitoyga jalb etilgan TTXIlar dinamikasi
9.4-jadval.
Ko„rsatkichlar
|
2014 y.
|
2015 y.
|
2016 y.
|
2017 y.
|
TTXIlar hajmi, mlrd. AQSh dollari
|
128,50
|
135,61
|
126,00
|
131,03
|
TTXI umumiy miqdori, mlrd. AQSh dollari
|
1085,29
|
1220,90
|
1,346,90
|
1477,93
|
TTXIlarning YaIM nisbatan ulushi, %da
|
10,3
|
10,9
|
12,1
|
10,4
|
9.4-jadval ma‟lumotlaridan ko„rinib turibdiki, Xitoyga jalb etilgan TTXIlar hajmi tahlil etilayotgan davrda notekis dinamikani ifoda qilsa ham, biroq, ularning umumiy hajmi yil sayin salmoqli o„sib bormoqda. Umuman olganda, YuNCTAD tomonidan chop etilgan Jahon investitsion hisoboti 2017-yil ma‟lumotlariga ko„ra, dunyodagi uchinchi yirik xorijiy investitsiyalar ishtirokchisi bo„ldi. Mamlakat iqtisodiyoti AQShdan keyin 2017-2019 yillarga mo„ljallangan ko„p millatli kompaniyalar uchun ikkinchi o„rinda turadi. To„g„ridan-to„g„ri xorijiy investitsiyalarni jalb qilish Xitoyni tashqi dunyoga ochish siyosatining bir qismidir.
Xitoyga TTXIlar oqimining yuqoriligiga qulay investitsiya muhiti va arzon va ko„p sonli ishchi kuchining mavjudligidir. Bunda Xitoyga TTXIlarni joylashtirgan
83
80 https://www.mckinsey.com/global-themes/china/what-can-we-expect-in-china-in-2018
81 Export Entreprises SA, All Rights Reserved. Last Updates: January 2018
82 Chaoqing Yuan, Sifeng Liua, Yingjie Yang, Ding Chen, Zhigeng Fanga, Lulu Shui. An analysis on investment policy effect of China‟s photovoltaic industry based on feedback model. // https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S030626191400926X.
83 Source: UNCTAD, Latest available data.
yirik investor-davlatlar bo„lib quyidagilar hisoblanadi (9.5-jadval).
Xitoyga TTXI kiritigan yetakchi investro-davlatlar ulushi
9.5-jadval.
O„r in
|
Mamlakat/hudud
|
2017 yilda TTXI hajmi, mlrd. AQSh
doll.
|
2017 yilda TTXIlarda mamlakat ulushi,
%
|
2016 yilda TTXIlarda mamlakat ulushi,
%
|
1.
|
Gonkong
|
98,92
|
75,4
|
69,0
|
2.
|
Singapur
|
4,83
|
3,6
|
5,0
|
3.
|
Taivan
|
4,73
|
3,6
|
3,0
|
4.
|
Janubiy Koreya
|
3,69
|
2,8
|
4,0
|
5.
|
Yaponiya
|
3,27
|
2,4
|
3,0
|
6.
|
AQSh
|
3,13
|
2,3
|
3,0
|
7.
|
Niderlandiya
|
2,17
|
1,6
|
0,9
|
8.
|
Germaniya
|
1,54
|
1,1
|
2,0
|
9.
|
Buyuk Britaniya
|
1,50
|
1,1
|
2,0
|
10.
|
Daniya
|
0,82
|
0,6
|
0,9
|
Ushbu jadvaldan ko„rinib turganidek, Xitoyga kapital olib kiruvchi asosiy investor Gongkong va keyingi o„rinda Singapur va Taivan bo„lib qolmoqda. Bu esa Xitoyning Osiyo mintaqasi davlatari bilan o„zaro tashqi iqtisodiy hamkorligi yuqori darajada ekanligi va mamlakatning ular uchun boshqa davlatlarga nisbatan jozibador ekanligini ko„rsatadi.
Bugungi kunda Xitoy G„arbiy va Shimoli-Sharqiy hududlarini rivojlantirish maqsadida ko„p millatli kompaniyalarni mamlakatda mintaqaviy shtab-kvartirani tashkil etishga da‟vat qilmoqda va ushbu maqsadga erishishda “Bir makon, bir yo„l” global loyihasidan samarali foydalanishga umid qilmoqda.
Xitoy davlatiga kiritilgan TTXIlarning investitsiyalash obyektlari bo„yicha joylashuvi holati, tarkibi va salmog„i to„g„risidagi ma‟lumotlar quyidagi 9.6-jadvalda keltirilgan.
9.6-jadval.
Xitoyda 2016-2017 yilda jalb etilgan TTXIlar va ularning korxonalar bo„yicha taqsimoti
Investitsiya qo„yilmalari obyektlari
|
Xorijiy investitsiyalar ishtirokida tashkil etilgan yangi korxonalar
|
Jalb etilgan TTXIlar hajmi, mlrd. AQSh doll.
|
2017 y.
|
2016 y.
|
o„sishi,
%
|
2017 y.
|
2016 y.
|
o„sishi,
%
|
1. TTXIlar
|
35652
|
27900
|
27,78
|
131,03
|
126,0
|
3,99
|
Xitoy va xorijiy kapital ishtirokidagi qo„shma
korxonalar soni
|
8364
|
6662
|
25,55
|
29,74
|
30,2
|
-1,53
|
Xitoy va xorijiy kapital
|
124
|
126
|
-1,59
|
0,8
|
0,83
|
-2,97
|
84
85
84 Source: Invest in China - Latest available data.
85 Годовой обзор состояния экономики и основных направлений внешнеэкономической деятельности Китайской Народной Республики в 2017 году. По данным ГТУ КНР.
ishtirokidagi kooperatsion
korxonalar
|
|
|
|
|
|
|
Xorijiy kapital bilan tashkil
etilgan korxonalar
|
27007
|
21024
|
28,46
|
91,34
|
86,12
|
6,06
|
Xorijiy investitsiyalar bilan tashkil etilgan aksiyadorlik
jamiyatlari
|
125
|
86
|
45,35
|
6,47
|
8,84
|
-26,77
|
Hamkorlikdagi o„zlashtirish
|
2
|
0
|
0
|
1,18
|
0
|
0
|
Boshqalar
|
0
|
2
|
-100
|
0
|
0
|
0
|
2.Boshqa xorijiy
investitsiyalar
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
Xorijda aksiyalar chiqarish
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
Xalqaro lizing
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
Kompensatsion tijorat
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
Qayta ishlab va yig„ish
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
0
|
Jami:
|
35652
|
27900
|
27,78
|
131,03
|
126,0
|
3,99
|
9.6-jadval ma‟lumotlaridan ko„rinib turibdiki, Xitoyda 2017-yilning o„zida TTXIlar ishtirokida 35652 ta qo„shma korxona tashkil etilgan va bu 2016-yilga nisbatan 27,78 %ga ko„p demakdir. Shuningdek, jalb etilgan xorijiy investitsiyalar hajmi ham 4 %lik o„sishga ega bo„lgan. Mazkur investitsiyalarning asosiy qismi xorijiy investitsiyalar hisobidan tashkil etilgan korxonalar hisoblanadi va bu ko„rsatkich 2017-yilda 27007 tani tashkil etib, 2016-yilga nisbatan 28,46 %ga yuqori bo„lgan. Qolaversa, bunday o„sish Xitoy va xorijiy investor sarmoyasi ishtirokida tashkil etilgan korxonalarda (25,55 % o„sish) va xorijiy investitsiyalar bilan tashkil etilgan aksiyadorlik jamiyatlarida (45,35% o„sish) ham kuzatiladi. Bu esa Xitoyning hozirgi kunda ham xorijiy investorlar uchun o„ta jozibador mamlakat bo„lib qolayotganligidan dalolat beradi va bu tashqi iqtisodiy faoliyatning yanada rivoj topib borishi orqali yaqin kelajakda dunyoning eng rivojlangan davlatiga aylanishiga olib kelishiga imkon beradi.
O„z navbatida, mamlakat tashqi iqtisodiy faoliyatining faol investitsiya siyosatiga bog„liqlikda rivojlanishi Xitoy davlatning 2017-yildan buyon dunyodagi eng yirik tashqi savdo aylanmasiga ega davlatiga aylanishiga olib keldi. Xitoyning tashqi savdo aylanmasi 2018-yil yakunlariga ko„ra rekord natijani ko„rsatdi va 4,62 trln. dollarga etdi. Bu qiymat 2017-yilgiga nisbatan 12,6 foiz ko„pdir. Jumladan, Xitoy eksporti 2018-yilda 9,9 foizga o„sib, 2,14 trln. dollarni, importi esa 15,8 foizga o„sib, 2,14 trln. dollarni tashkil qilgan. Savdo balansining ijobiy saldosi 546,5 mlrd. dollarni tashkil qilgan86.
Xitoy davlatining tashqi savdosi va YaIMning o„sishida faol investitsiya siyosati o„z samarasini ko„rsatmoqda. Buning natijasida Xitoyning 2016-yil yakuni bo„yicha ichki manbalar hisobidan o„z iqtisodiyotini investitsiyalash hajmi jalb qilingan tashqi investitsiyalashdan yuqori bo„lishini ta‟minladi (9.3-rasm).
86 Xitoyning tashqi savdo aylanmasi rekord qiymatga etdi. // https://kun.uz/news/2019/01/14
X
|
