“Yashil iqtisodiyot sari: nazariy va amaliy yondashuvlar tahlili”
mavzusidagi xalqaro ilmiy-amaliy anjuman
82
“YASHIL IQTISODIYOT”NING ILMIY-NAZARIY ASOSLARI VA
RIVOJLANISH TENDENSIYALARI
M.Muxammadiyeva, Oʻzbekiston Respublikasi Bank-moliya akademiyasi
tinglovchisi
Yashil iqtisodiyot
- bu iqtisodiy tizim, uning asosiy maqsadi sayyoramiz
ekologiyasi va uni saqlab qolish bilan birga iqtisodiyotning
barcha sohalarini
rivojlantirishga qaratilgan. Shunday qilib yashil iqtisodiyot deganda, inson hayoti va
sogʻligʻi uchun zarur boʻlgan resurslarni, atrof-muhit va ekologiyani bir butun holda
saqlab qolib ishlab chiqarish va xizmat koʻrsatish sohalari bilan bogʻliq iqtisodiyotni
yanada rivojlantirishni amalga oshirishga asoslangan iqtisodiy faoliyatning yangi
yoʻnalishi tushuniladi.
Yashil iqtisodiyot har qanday davlatning barqaror rivojlanishini ta’minlashning
muhim vositalaridan biridir. Yashil iqtisodiyot deganda aholining turmush darajasi
yuqori boʻlgan, tabiiy resurslardan hozirgi va kelajak avlodlar manfaati yoʻlida
hamda mamlakatning xalqaro ekologik majburiyatlariga
muvofiq ravishda
ehtiyotkor va oqilona foydalanish nazarda tutilgan iqtisodiyot tushuniladi
105
.
Yashil iqtisodiyot barqarorlik tushunchasi bilan chambarchas bogʻliq. Oʻtgan
asrning 80-yillari oxirida uning rivojlanishiga asos solingan. Yashil iqtisodiyot
gʻoyasi paydo boʻlishining mohiyatini yaxshiroq tushunish uchun, 1987-yilda BMT
komissiyasi raxbari G. H. Brundlantd
tomonidan taklif qilingan, hozirgi kunda
barqarorlikning eng keng tarqalgan ta'rifiga murojaat qilaylik: yashil iqtisodiyot –
bu "kelajak avlodlarning hayotiy ehtiyojlarini tahdid
qilmasdan zamonaviy avlod
ehtiyojlarini ta'minlaydigan rivojlanish". Barqaror rivojlanish iqtisodiy, ijtimoiy va
atrof-muhit tushunchalarini birlashtirgan uchlik konsepsiyasidir. Yangi iqtisodiy
modellarning paydo boʻlishi aynan atrof-muhit tushunchasi bilan bogʻliq. Bu
modellarning asosiy maqsadi kelgusi avlodlar uchun tabiiy resurslarni saqlab qolish,
mavjud ekotizimlarning degradatsiyasini oldini olishdir.
Shu munosabat bilan bir
vaqtning oʻzida bir nechta tushunchalar tarqaldi:
-yashil iqtisodiyot (green economy);
- kam uglerodli iqtisodiyot (low-carbon economy);
- bioiqtisodiyot (bioeconomy);
- moviy iqtisodiyot (blue economy);
- aylanma iqtisodiyot (circular economy);
- yashil oʻsishga asoslangan iqtisodiyot (green growth)
106
.
Yashil iqtisodiyot nazariyasi 3 aksiomaga asoslangan:
-
cheklangan makonda ta'sir doirasini cheksiz kengaytirish mumkin emas;
-
cheklangan resurslar sharoitida cheksiz oʻsib borayotgan ehtiyojlarni
qondirishni talab qilish mumkin emas;
-
yer yuzasidagi hamma narsa oʻzaro bogʻliqdir.
BMTning UNEP dasturi ta'rifiga koʻra," yashil iqtisodiyot "– bu "tashqi
105
Erkinov D. Yu., Kadirov U. R. Yashil iqtisodiyot va uning kelajakdagi istiqbollari URL:
https://researchedu.org/index.php/openscholar/article/view/3557
106
Земзюлина В. Ю. ЗЕЛЕНАЯ ЭКОНОМИКА: ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ И АКТУАЛЬНОСТЬ // URL:
https://elar.urfu.ru/bitstream/10995/116870/1/978-5-91256-557-1_2022_068.pdf
