3-rasm. Hujayraning umumiy tuzilish rejasi.
Yadroning ichki qismi yadro shirasi bilan to’la bo’lib, unda xromosomalar va yadrochalar (bitta yoki ikkita) joylashgan.
Elektron mikroskop yordamida hujayra membranasi uch qatlamdan iborat ekanligi aniqlandi. Tashqi va ichki qatlam bir qator joylashgan oqsil molekulalaridan tashkil topgan bo’lsa, o’rtadagi qatlam ikki qatorda joylashgan lipidlar molekulalaridan tashkil topgan. Membrananing oqsil va lipidlari o’ziga xos oqsil –lipoidli komplekslar hosil qiladi.
Membrana orqali hujayra ichiga suv, aminokislotalar, glyukoza, mineralli va boshqa moddalar tushib, ular hujayraning moddalar almashinuvidagi ishtirokini ta’minlaydi.
Suv molekulalari membrana teshiklari orqali erkin o’ta oladilar, bunday harakat ularning konsentrasiyasidagi farqi hisobiga amalga oshsa kerak. Suvni shimib olish va uni ajratish uchun hujayra energiya sarflamaydi.
Membrana orqali aminokislotalar, glyukoza va boshqa moddalarning transport qilinishi va maxsus tashuvchilar yordamida energiya xarajati hisobiga tanlab o’tkaziladi. Bu hujayra membranalarning tanlab o’tkazish xususiyati bilan bog’liq bo’lgan faol jarayondir.
Lizosomalar. Sitoplazmaning universal organoidlari qatoriga kirib, hazm fermentlari bilan to’ldirilgan membrana xaltachasidir. Ular dumaloq shaklda bo’lib uning membranasi tipik uch qatlamli tuzilishga ega.
| 