76
havo oraliqlari uchun 50% li razryadlanish kuchlanishini
aniqlash formulasini
hosil qilamiz:
)
a
L
ln
a
L
ln(
E
)
a
L
ln
(
a
E
E
L
c
min
0
0
0
0
0
1
,
(2.22)
bu yerda
с
E
- strimer zonasidagi o’rtacha elektr maydon kuchlanganligi.
2.9- rasm. Havo oralig’ining razryadlanish kuchlanishi. Musbat qutbli
kommutatsiya
impulsi: 1 – “sterjen – tekislik” oralig’i uchun 50% li razryadlanish kuchlanishining eng kam
qiymatida; 2 – “sterjen–tekislik” oralig’i uchun impuls frontining davom etish vaqti
= 250
mks bo’lganda; 3 – “sterjen–sterjen” oralig’i uchun
= 2500 – 3000 mks bo’lganda.
CHaqmoqli impulslar 1,2/50 mks: 4 – sterjen – tekislik musbat qutbli ; 5- sterjen – tekislik
manfiy qutbli; 6 – 50 Gts bilan o’zgaruvchi kuchlanish.
Ionlanish sohasining nisbiy uzunligi (strimer zonasi) oraliqning uzunligi
ko’payishi bilan kamayadi (2.9- rasm), liderdagi o’rtacha kuchlanganlik ionlashish
soxasidagi kuchlanganlikdan sezilarli darajada kam bo’ladi.
Natijada elektrodlar
orasidagi masofaning ko’payishi bilan razryadlanish kuchlanishining nisbiy
o’sishini kamayishi kuzatiladi.
Juda uzun razryadlanish oraliqlarida (10 – 15 m va katta) kommutatsiya
impulsi va 50 Gts chastotali o’zgaruvchi kuchlanishda elektr maydonining
U
p
, mV
77
o’rtacha kuchlanganligi (1,5 – 1,0 kV/ sm gacha) pasayadi.
Bu lider kanali
etarlicha kuchsiz elektr maydonlarida ham rivojlanishi mumkinligini ko’rastadi.
Bunday razryadlar uchun yuqori kuchlanishdagi elektrodda strimerning liderga
aylanishi muhim hisoblanadi.
Tajriba yo’li bilan o’rnatilganki, 1,5 – 2,0
mV kuchlanishlarda elektrod
oldida hosil bulgan strimer amalda doimo liderga aylanadi. YAnada yuqoriroq
kuchlanishda strimerning liderga o’tish ehtimoli sezilarli
darajada pasayadi va
ko’pchilik holatlarda paydo bo’lgan strimer oraliqning teshilishi bilan tugallanadi.
Masalan 2.0 mV kuchlanishda o’tkirlangan uchli shar bilan uzunligi 8 m bo’lgan
tekislik orasidagi izolyatsiya oralig’ida strimerning paydo bo’lish extimoli 0,45 ga
teng, uning liderga aylanish extimoli taxminan 0,05 ga, oraliqning teshilish
ehtimoli esa 2,25% ni tashkil etadi.
Lider kanalining paydo bo’lish imkoniyati strimer zonasining (ionlanish
zonasining) kritik oraliq uzunligi
deb nomlanadigan
крит
,
c
l
uzunligi bilan bog’liq .
Chunki, strimerning
крит
,
c
l
uzunligida lider kanalining asosi orqali uni qizdirish va
undagi kuchlanganlikni pasaytira oladigan, ya’ni strimerni liderga o’zgartiradigan
tok oqib o’tadi.
Bir jinsli elektr maydonida izolyatsiya oralig’ining
elektr mustahkamligi
o’zgarmas va o’zgaruvchan tok kuchlanishlari uchun bir xil bo’ladi va u etarlicha
aniqliqda quyidagi empirik formula bo’yicha aniqlanishi mumkin:
S
,
S
,
U
55
24
66
6
0
,
(2.23)
bu yerda
S- elektrodlar orasidagi masofa, sm;
- havoning nisbiy zichligi.
Formula (2.23) Pashen qonuniga to’la mos keladi, chunki uning tarkibida
va S ko’paytma ko’rinishida qatnashadi. Ammo, tajriba natijalari ayrim hollarda
bu qonuniyatdan chetlashish kuzatilishini ko’rsatadi.
