95
mol/l
BaCl
2
Ba
2+
0,69 mmol/l
K
2
Cr
2
O
7
Cr
2
O
7
2-
0,195
mol/l
AlCl
3
Al
3+
0,093
mmol/l
Ce(NO
3
)
3
Se
3+
0,080
mmol/l
Shul`tse va
Gardi
elektrolit
ionining
valentligi
bilan
uning
koagulyatsiyalash kuchi orasidagi bog’liqlikni aniqladilar. Shul`tse-Gardi
qoidasi deyiladigan bu bog’liqlik quyidagicha ta`riflanadi:
koagulyatsiyalovchi ionning valentligi qancha katta bo‘lsa, uning
koagulyatsiyalash kuchi shuncha ko‘p va koagulyatsiya konsentratsiyasi
shuncha kam bo‘ladi
.Bu
qoida tarkibiy xarakterga ega; masalan, ba`zi bir
valentli organik asoslar ionlarining (morfin ioni va boshqa ionlarning)
koagulyatsiyalash ta`siri ikki valentli ionlarnikidan yuqori bo‘ladi; bir xil ionlar
(masalan, NO
3
-
) bilan birikkan Li
-
, Na
+
, K
+
, Rb
+
, Cs
+
kationlarning
manfiy
kolloidlarni koagulyatsiyalash ta`siri quyidagi tartibda o‘zgaradi:
Cs
+
>Rb
+
>NH
4
+
>K
+
>Na
+
>Li
+
Cl
, Br
, NO
3
, J
ionlarning musbat kolloidlarni koagulyatsiyalash ta`siri
(kation bir xil bo‘lganida):
Cl
> Br
> NO
3
> J
qatorga muvofiq keladi. Bu kabi qatorlar kolloid kimyoda liotrop qatorlar
deyiladi.
Ilgari kolloid eritmaga elektrolit qo‘shilganda kolloid zarrachalarning
zaryadi nolga teng bo‘lib qoladi deb faraz qilinar edi.
Lekin Povis va Ellis
tekshirishlarining ko‘rsatishicha, bu xulosa tajribada tasdiqlanmadi. Povis
koagulyatsiya sodir bo‘lishi uchun granulaning zaryadi
va dzeta-potentsiali
batamom nolga teng bo‘lishi shart emasligini As
2
S
3
zoli misolida ko‘rsatdi;
96
dzeta-potentsial ma`lum qiymatga ega bo‘lganda
ham koagulyatsiya vujudga
kelaveradi. Zol sezilarli tezlik bilan koagulyatsiyalana boshlagan vaqtdagi
dzeta-potentsial kritik dzeta-potentsial deyiladi. Ko‘pchilik
zollar uchun kritik
dzeta-potentsialning qiymati 25-30 millivol`tga teng. Ko‘pincha, dzeta-
potentsialning qiymati koagulyatsiya vaqtida 70 mv dan 30-25
mv gacha
pasayadi. Lekin dzeta-potentsialning pasayishi koagulyatsiyaning asosiy sababi
emas: ba`zan dzeta-potentsial koagulyatsiya vaqtida kam o‘zgaradi.
