139
aralashmaning hajmi 8 ml ga teng. Demak, hamma probirkalardagi jelatinaning
konsentratsiyasi bir xil bo’ladi.
Bu tajriba gidrofil kolloidlarning barqarorlik nazariyasini namoyon qiladi.
Ularning barqarorligi ikkita faktorga, ya’ni zaryadiga va gidratlanishiga bog’liq.
Bu tajribada kolloidlar izoelektrik nuqtada zaryadsiz bo’ladi. Demak, uning shu
paytdagi barqarorligi faqat gidratlangan zarrachalarning mavjudligiga teng.
8–jadval
Aralashmaning tarkibi
Probirkalar raqami
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0,1 n sirka kislota, ml
0,12 0,25 0,5
1
2
4
-
-
-
0,1 n natriy atsetat, ml
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1,0 n sirka kislota, ml
-
-
-
-
-
-
0,8
1,6
3,2
Suv, ml
3,88 3,75 3,5
3
2
-
3,2
2,4
0,8
Jelatinaning
1%
li
eritmasi
2
2
2
2
2
2
2
2
2
Aralashmaning pHi
6
5,6
5,3
5
4,7
4,1
4,1
3,8
3,5
Probirkalardagi suyuqlikni aralashtirib turib,
mumkin qadar suvsiz etil
spirt byuretkadan quyiladi. Bunda spirt dastavval 5 probirkadagi suyuqlikka
qo’shiladi (pH = 4,7 bo’lgan izoelektrik holatdagi jelatina). Suyuqlik sal
loyqalanadi deguncha spirt qo’shish to’xtatiladi.
Shundan keyin qolgan
probirkalarning hammasiga ham yana shunchadan spirt qo’shib chiqiladi
(suyuqlik chayqatilib turiladi). Oradan yarim-bir soat o’tgandan keyin 5
probirkadagi suyuqlik loyqalanishi sezilarli darajada kuchayib,
boshqa
probirkadagi suyuqliklar loyqalana boshlagach, tajriba natijalarini kuzatish
mumkin. Vaqt o’tishi bilan iviqlar pag’a-pag’a bo’lib cho’kmaga tushadi.
Izoelektrik holatga yaqinroq turgan kolloid degidratlangandan keyin ham
barqarorligini bir oz saqlab turadi, ammo eritmadagi elektrolitlar ta’sirida ko’p
vaqt o’tmay cho’kmaga tushadi (3, 4, 6 va 7 probirkalar). Shu qatorda kolloid
140
zarrachalari hali ancha katta zaryadga ega bo’lgan
eritmalar degidratlovchi
xossaga ega bo’lgan spirt ta’sirida ham koagullanmaydi (1 va 9 probirkalar). Bu
tajribada kolloidlar izoelektrik nuqtada zaryadsiz bo’ladi.
