LABORATORIYA ISHI №4
KOLLOID ERITMALARNING KOAGULLANISHI
Ishning maqsadi.
A) Gidrofil zollarni koagullash usullari bilan tanishish.
B) Gidrofob zollar qanday koagullanishi bilan tanishish.
Ish uchun kerak bo’ladigan asbob va reaktivlar: 25 ml li 9 ta probirka
terib qo’yilgan shtativ, 25 ml li to’rtta byuretka, 2 ml li ikkita pipetka, mum
qalam. Suvsiz etil spirt, 0,1 N li natriy atsetat, 1 N li va 0,1 N li sirka kislotalar,
1 % li jelatina eritmasi.
Ishning bajarilishi
1- tajriba. Jelatinani degidratlash yo’li bilan koagullash.
25 ml li quruq toza probirkadan to’qqizta olib, yog’och shtativga terib
qo’yiladi. Probirkalarning raqamlashni unutmang.
Kerakli aralashmalarni tayyorlash uchun sirka kislota eritmasi hamda
distillangan suv har qaysi suyuqlikka xos byuretkalardan probirkalarga birin -
ketin quyib chiqiladi. Qanday tarkibli aralashmalar tayyorlash jadvalda
ko’rsatilgan.
Natriy atsetat va jelatina eritmalari pipetkalar yordamida o’lchab olinadi.
Suyuqliklardan jadvalda ko’rsatilgan miqdorda olib tayyorlangan har qaysi
139
aralashmaning hajmi 8 ml ga teng. Demak, hamma probirkalardagi jelatinaning
konsentratsiyasi bir xil bo’ladi.
Bu tajriba gidrofil kolloidlarning barqarorlik nazariyasini namoyon qiladi.
Ularning barqarorligi ikkita faktorga, ya’ni zaryadiga va gidratlanishiga bog’liq.
Bu tajribada kolloidlar izoelektrik nuqtada zaryadsiz bo’ladi. Demak, uning shu
paytdagi barqarorligi faqat gidratlangan zarrachalarning mavjudligiga teng.
8–jadval
Aralashmaning tarkibi
Probirkalar raqami
1
2
3
4
5
6
7
8
9
0,1 n sirka kislota, ml
0,12 0,25 0,5
1
2
4
-
-
-
0,1 n natriy atsetat, ml
2
2
2
2
2
2
2
2
2
1,0 n sirka kislota, ml
-
-
-
-
-
-
0,8
1,6
3,2
Suv, ml
3,88 3,75 3,5
3
2
-
3,2
2,4
0,8
Jelatinaning
1%
li
eritmasi
2
2
2
2
2
2
2
2
2
Aralashmaning pHi
6
5,6
5,3
5
4,7
4,1
4,1
3,8
3,5
Probirkalardagi suyuqlikni aralashtirib turib, mumkin qadar suvsiz etil
spirt byuretkadan quyiladi. Bunda spirt dastavval 5 probirkadagi suyuqlikka
qo’shiladi (pH = 4,7 bo’lgan izoelektrik holatdagi jelatina). Suyuqlik sal
loyqalanadi deguncha spirt qo’shish to’xtatiladi. Shundan keyin qolgan
probirkalarning hammasiga ham yana shunchadan spirt qo’shib chiqiladi
(suyuqlik chayqatilib turiladi). Oradan yarim-bir soat o’tgandan keyin 5
probirkadagi suyuqlik loyqalanishi sezilarli darajada kuchayib, boshqa
probirkadagi suyuqliklar loyqalana boshlagach, tajriba natijalarini kuzatish
mumkin. Vaqt o’tishi bilan iviqlar pag’a-pag’a bo’lib cho’kmaga tushadi.
Izoelektrik holatga yaqinroq turgan kolloid degidratlangandan keyin ham
barqarorligini bir oz saqlab turadi, ammo eritmadagi elektrolitlar ta’sirida ko’p
vaqt o’tmay cho’kmaga tushadi (3, 4, 6 va 7 probirkalar). Shu qatorda kolloid
140
zarrachalari hali ancha katta zaryadga ega bo’lgan eritmalar degidratlovchi
xossaga ega bo’lgan spirt ta’sirida ham koagullanmaydi (1 va 9 probirkalar). Bu
tajribada kolloidlar izoelektrik nuqtada zaryadsiz bo’ladi.
|
