‘z b e k I s t n r e s p u b L ik a s I o L iy va ‘r ta m a X s u s ta’l im V a z ir L ig I y. M a s h a r I p o V sport psixologiyasi

SPORTCHINI MUSOBAQAGA PSIXOLOGIK
TAYYORLASH
Insonn i hayotga yoki b iror faoliyat soh asiga tay y o rlash h ay o tn in g
o ‘zi kabi rang-barang, keng qam rovli, m urakkab, k o ‘p bosqichli jara y o n
b o ‘lib, turli usullar, vositalar yordam ida am alg a osh irilad i. M asalan , 
o 'q u v c h in i o ‘qishga va m ehnatga tayyorlash; harb iy ask arn i tex n ik , 
tak tik va irodaviy tayyorgarlik sifatlarini rivojlantira b o rib , jism o n iy , 
ruhiy, siyosiy jih a td a n o g ‘ir sharoitlarda ja n g o v a r m ash qlarga, o n a - 
V atanni him oya qilishga tayyorlash ko ‘p b o sq ich li, tu rli xil u su llar 
v o sitasid a am alg a o sh irilad ig an qiyin va q iz g ‘in ijo d iy -ta rb iy a v iy
ja ra y o n d ir. S h u n in g d e k , o ‘quv, ta rb iy a v iy v a a m a liy fa o liy a td a
sp o rtch ilarn i jism o n iy m ashqlarga h am d a sp o rt m u so b aq alarig a ru h a n
tayyorlash, m usobaqada g ‘alaba qilishga, yangi re k o rd la r o ‘rn atish g a 
y o ‘llash usullari ham rang-barangdir. S p o rtch i yoki ja m o a a ’zo larin in g
sport m u so baqalarid a yuqori natijalarga erish ish i, b irin c h i n av batd a, 
u la rn in g m a ’naviy , m afkuraviy, irodaviy, jis m o n iy , te x n ik , ta k tik
tayyorgarligiga bog‘liq. Sport am aliyotida b o 'la ja k a n iq m u sob aqalarga 
p six o lo g ik jih a td a n a lo h id a ta y y o rg a rlik k o ‘rg a n s p o r tc h ila r n in g
k o ‘p in c h a g ‘a la b a q o z o n is h i ilm iy is b o tla n g a n . D e m a k , s p o r t 
m utaxassislari va m u rab b iy lar sp o rtch ilarn i m u so b aq ag a p sixologik 
jih atd an tayyorlashga alohida e ’tib o r b erish lari m aqsad ga m uvofiqdir. 
B uning u c h u n u lard a n sp o rtch in in g m u so b aq ag a ru h a n tay y o rlash
bosqichlarin i nazariy va am aliy jih atd an p u x ta bilishlari ta la b q ilinad i. 
Sport tu rlarin in g o ‘ziga xos xususiyatlaridan kelib ch iq ib , sp o rtch ilarn i 
m u sobaqaga psixologik tayyorlashni q u y id ag i b o sq ic h la rg a b o 'lis h
m um kin:
1) sportchilarga raqibi va bo'lajak m u sobaqalarn in g sh a rt-sh a ro itla ri 
haq id a y etarlich a m a ’lum o tlar berib borish;
2) sport m ashg‘ulotlari va m usobaqalar haqida olingan m a ’lum otlarni 
te k sh irib k o ‘rish , is h o n c h lilik d arajasin i a n iq la s h , m u so b a q a n in g
boshlan ish vaqti yoki kutilm agan o 'zg arish larn in g alo h id a sp o rtc h ila r 
yoki jam o ag a g ‘alaba keltirish im koniyatlarini o ‘rganish;
3) sportchilarga m usobaqada qatn ash ish d an k o ‘zlan g a n m aq sad va 
vazifalarni an iq belgilab olishlari haqida k o ‘rsa tm ala r b erish;
4) sp o rtch in in g m usobaqaga ishtirok etish sababi, m o h iy ati va a n iq
m a q sa d in i a n iq la s h , g 'a la b a g a e ris h is h n in g ijtim o iy a h a m iy a tin i 
tu sh u n tirish ;
5) sp o rtch in in g b o ‘lajak m usobaqa jaray o n id ag i faoliyatini rejalash-

tirish , aq liy sifatlarini o ‘stirishga e ’tib o r berish, m usobaqaga taktik va 
te x n ik jih a td a n ruh iy tayyorgarligini takom illashtirish;
6) s p o rtc h in i m usobaqaga ru h an tayyorlash m aqsadida kutilm agan 
m axsus t o ‘siqIar vujudga keltirish, ularda bu to 'siq la r va qiyinchilik- 
la rn i y e n g a o la d ig a n m a la k a va k o ‘n ik m a la r hosil q ilish u c h u n
q o 's h im c h a m ash g ‘u lo tla r uyushtirish;
7) sp o rtch ig a m usobaqa jara y o n id a paydo b o 'ladigan ichki ruhiy 
h o la tn i b o sh q arish uslublaridan foydalanishni o ‘rgatish;
8) sp o rtc h in i m usobaqa boshlanishida ruhiy ko 'tarink ilik ka, asab 
tizim i faoliyatini boshqarishga, ruhan charcham aslikka odatlantirish 
h a m d a m u so b aq a jara y o n id a yan ad a faol harakat qilishga erishishga 
u n d ash .
S o ‘nggi yillarda respublikam iz sportchilari erishayotgan natijalar 
y u q o rilab b o rm o q d a. S h u n d an k o ‘rinib turibdiki, inson im koniyatlari 
cheksiz. S p o rtch i faqat k o ‘zlangan m aqsadga erishish u chu n o ‘zining 
ru h iy , jism o n iy im k oniyatlarini safarbar qilish yo‘llarini bilishi lozim . 
S p o rtc h ila rd a b u n d ay bilim , m alaka va ko ‘nikm alarni shakllantirish, 
m utaxassislar, o ‘qituvchilar va m urabbiylam ing doim o diqqat m arkazida 
b o iis h i shart. U lar sportchilarni jism oniy m ashq va sport m usobaqalariga 
p six o lo g ik tay y o rla sh n in g tavsiya etilayotgan quyidagi uslublaridan 
foydalansa, shogirdlari yanada yuqoriroq natijalarga erishishlari m um kin.

Download 3,76 Mb.