5.4. Materiallar bilan ta’minlovchilarni tanlash
Korxona ishlab chiqaruvchimi yoki savdotni qat'iy nazar uni
katta foyda olishining garovlaridan biri u materiallami qanchalik
arzon, va o ‘z vaqtida belgilangan vaqtda va miqdorda olishi hamda
sifatiga bog‘liq bo‘ladi. Bu esa korxonaga materiallami qaysi
ta’minlochidan olinishiga bog‘liq bo‘ladi.
Optimal ta ’minlovchilami tanlash uchun ularning ishi to ‘g ‘-
risida m a’lumotlar bankini tashkil etish kerak bo‘ladi. M a’lumotlar
banki iste’molchi korxonaga qo‘ygan talablariga (baholash m e’zon-
lariga) ta ’minlovchi qay darajada javob
bera olishini baholash
imkonini beradi. Ko‘p hollarda iste’molchi korxonalar baholash
m e’zoni sifatida mahsulot sifatini, yetkazib berish shartlarini va
ishonchliligini tanlaydilar. Agar bir paytning o ‘zida qo‘yilgan
talablarga bir nechta korxona teng javob beradigan bo‘lsa, ulardan
eng yaxshisini tanlab olish uchun q o ‘shimcha m e’zonlardan
foydalanish mumkin:
- potensial ta ’minotchini tanlash;
- ta ’minotchining moliyaviy holati;
- ta ’minotchini qo‘shimcha zaxira quvvatga ega ekanligi;
- shoshilinch buyurtmalarni
bajara olish muddati;
- ta ’minotchini iste’molchiga nisbatan joylashgan manzilining
uzoqligi va boshqalar.
Potensial ta’minotchini tanlash. Potensial ta ’minotchilarni
quyidagi tartibda tanlash mumkin: tenderlarni o ‘tkazish, reklama
materiallarini tahlil qilish, matbuotda chop etilgan yoki teleradio
vositalirida berilib borayotgan e’lonlarni o ‘rganish, ko‘rgazmalarda
qatnashish va yana shaxsiy uchrashuvlar natijalariga qarab.
Tenderlarni tashkil etish va ularni o ‘tkazish
potensial
ta ’minotchilarni aniqlashda juda yaxshi natijalar beradi. Bunga
yoMovchi tashuvchi transportda y o ‘nalishlami joylashtirish uchun
o ‘tkazib kelinayotgan ochiq tenderlar (tenderlarga taalluqli barcha
m a’lumotlar «Avtomobillarda yo‘lovchilar tashishni tashkil etish va
boshqarish» fanida chuqur o‘rganiladi) yaxshi misol bo‘la oladi.
T a’minotchilami
tekshirish.
T a’minotchining
moliyaviy
holatining ishonchliligi ular bilan uzoq
muddat hamkorlik qilish
uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. T a’minotchining moliyaviy ahvoli
72
yomon bo‘lsa yoki u halol bo‘lmasa, undan materiallar oluvchi
korxonada har xil muammolar vujudga kelishi, ayniqsa kerakli
materiallami o ‘z vaqtida yetkazib bermasligi
oqibatida korxona
kerak mahsulotlarni vaqtida ishlab chiqara olmagani uchun katta
zarar ko‘rishi hamda u bilan bog‘liq bo‘lgan korxonalarni ham qiyin
ahvolga solib qo‘yishi mumkin. Shuning uchun har bir korxona
ta ’minotchi bilan shartnoma tuzishidan avval uning ishonchililigini
baholashi kerak. Buning uchun korxonaning xarid logistikasi bilan
shug‘ullanuvchi mutaxassislari barcha imkoniyatlardan ta ’miotchi-
ning moliyaviy
hisobotlarining tahlili, u bilan hamkorlik qilayotgan
boshqa korxonalardan olgan m a’lumotlar, bank ma’lumotlari va
boshqa olinishi mumkin bo‘lgan m a’lumotlardan foydalanishi
kerak.
Materiallar ta ’minotining ishonchliligini baholash. Materiallar
ta ’minotining ishonchliligi amal qilayotgan shartnomalar asosida
baholanadi. Buning uchun maxsus reyting shkalasi ishlab chiqiladi.
Reyting shkalasida har bitta ko‘rsatkichga m a’lum
miqdorda ball
beriladi. Ballning miqdori har bir ko‘rsatkichning ta ’minotdagi
ahamiyatiga qarab ekspertlar yordamida yoki m a’lum bir hisob-
kitoblar orqali amalga oshirilishi mumkin.
M ateriallar ta’minotining ishonchliligi eng asosiy mezon qilib
olinganida uni aniqlash tartibini ko‘rib chiqaylik.
1. Reja va amaldagi ta ’minot sanasi solishtiriladi.
2. Material resurslarni yetkazib berishdagi kechikish vaqti
aniqlanadi.
3. Yetkazib berilgan va yetkazib berilishi kerak boMgan mate
rial resurslarning miqdoriga qarab ulaming qancha qismi yetkazib
berilmagani aniqlanadi. T a’minotdagi uzilishlar soni aniqlanadi.
4. M ahsulotning yetkazib berilmagan
miqdori quyidagicha
aniqlanadi:
Л
