‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o liy va o rta m a X su s ta’lim vazirligi ‘rta m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

K on jinslari va foydali qazilm alarning yuqorida keltirilgan 
xususiyatlari ularni qazib olish texnologiyasi sxemasini ham da 
qazib oluvchi. shuningdek, tashish vositalarini tanlab olishga ta'sir 
ko‘rsatuvchi om illar hisoblanadi.
Karyer va uning elementlari. K o m ir va boshqa foydali 
qazilm alam i qazib olish uch u n yer yuzidan turib bajariladigan 
barcha ishlab chiqarish jarayonlari m ajm uyi ochiq kon ishlari 
deyiladi.
Foydali qazilm a yotqizig‘ini qazib olish uchun, dastlab uni 
ustidagi qoplam a jinslarni olib tashlab, foydali qazilm aga yetib 
boriladi. Buning uchu n turli ochiq kon lahim lar o ‘tiladi. Konni 
ochiq usulda qazib olish u chun xizm at qiladigan ochiq kon 
lahim larining majm uyi karyer deyiladi (k o ‘m ir konlarida esa - 
razrez deyiladi).
Bitta karyer orqali qazib olishga ajratilgan foydali qazilm a 
koni yoki uning bir uchastkasi karyer maydoni deyiladi. Karyeming 
asosiy obyektlari uchun ajratilgan m aydon - yer ajratmasi deyiladi 
va shu karyer m aydoniga nisbatan bir necha m arta katta b o ‘ladi 
(2-rasm).
X /
2-rasnt. Karyer sxemasining asosiy obyektlari:
1-karyer maydoni; 2-jins ag‘darmasi; 3-boyitish fabrikasi; 
4-sanoat maydonchasi; 5-yer ajratmasining chegarasi.
10

Karyer tepasi yer yuzi bilan chegaralanadi. Yon tom onlardan 
karyem i chegaralovchi pog‘onasim on tekisliklar karyer yonbag‘ri 
deyiladi. Karyem ing chuqurligi b o‘yicha chegaralovchi tekislik - 

Download 2,52 Mb.