KIRISH
Konchilik yo‘nalishi - 0 ‘zbekiston
Respuhlikasining yirik
ta rm o q la rid a n biri b o ‘lib, xalq xo'jaligini rivojlantirish va
samaradorligining yuqori darajada bo'lishini ta'm inlashda katta
ahamiyatga ega. Respublikada konchilik sanoati tarmoqlarida neft,
tabiiy gaz, ko ‘m ir. rangli m etall, nom etall qurilish
m ateriallari
kabi ko‘plab foydali qazilma konlarini qazib chiqamvchi korxonalar
faoliyat yuritadi.
Konchilik sanoati texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlarini yaxshilashga
birinchi navbatda, konlarni progrcssiv ochiq usulda qazib olishni
rivojlantirish orqali erishiladi. Foydali qazilm a konlarini ochiq
usulda qazib olish texnik-iqtisodiy va ijtimoiy jih atd an istiqbolli
usul hisoblanadi. Ochiq usulda kon qazishning qudratli indastrial
bazasi mavjudligi va foydali qazilma zaxiralarining yer yuziga yaqin
joylashganligi tufayli hozirgi vaqtda m am lakatim izda qazib
olinayotgan qattiq mineral xomashyoning katta qismi (80-85 %)
ana shu progrcssiv ochiq usulda qazib olinm oqda.
0 ‘zb ek islo n
R espublikasi P rezid en ti I.A. K arim ovning
ta ’kidlashicha «... ( ) ‘zbekiston zam inida mavjud bo ‘lgan boylik-
larga ega m am lakatlar jahon xaritasida ko ‘p emas. Bu boylik-
laming ko‘pchiligi hali ishga solinmagan».
M am lakatim iz o ‘z boyliklari bilan haqli ravishda faxrlansa
arziydi, chunki bu yerdan m ashhur M endeleyev davriy sistem a-
sining deyarli barcha elem entlari topilgan. H ozirga qadar 2,7
m ingdan ziyod turli foydali qazilma konlari va m a’danlari b o ‘lgan
istiqbolli joylaraniqlangan. U lar 100 ga yaqin mineral xomashyo
turiarini o‘z ichiga oladi. Shundan 60 dan ortig‘i
ishlab chiqarishga
jalb etilgan. 900 dan ortiq kon qidirib topilgan b o ‘lib, ularning
tasdiqlangan zaxiralari 970 milliard AQSH dollarini tashkil etadi.
Shu bilan birga, um um iy mineral xomashyo potensial 3,3 trillion
AQSH dollaridan ortiqroq baholanadi.
3
Н аг yili respublika konlaridan taxm inan 5.5 m lrd. dollar
m iqdorida foydali qazilm alar olinm oqda va u lary o n ig a 6.0-7.0
mlrd dollarlik yangi zaxiralar q o ‘shilmoqda.
Bir
q ator foydali qazilm alar, chu n o n ch i, oltin, uran, mis,
tabiiy gaz, volfram, kaliy tuzlari. fosforitlar. kaolinlar bo'yicha
0 ‘zbekiston tasdiqlangan zaxiralar va istiqbolli rudalar jihatidan
butun dunyoda ham yetakchi o ‘rinni egallaydi.
0 ‘zbekiston oltin zaxiralari b o ‘yicha dunyoda 4 -o ‘rinda. uni
qazib olish b o ‘yicha 7 -o ‘rinda, mis zaxiralari b o ‘yicha 10—11-
o ‘rinda. uranzaxirasi bo‘yicha 7 -8-o‘rinda turadi. Hozirgi kunda
qidirib topilgan zaxiralar negizida 400
ga yaqin kon, shaxta,
karyer. neft-gaz konlari ishlab turibda.
«K onchilik ishi» y o ‘nalishi b o ‘yicha m utaxassislar
tayyorlashda kollej talabalari ushbu o ‘quv qo ‘llanm a orqali konlar
va atam alar to ‘g ‘risida um um iy m a'lu m o t oladilar. O chiq kon
ishlari. kon jinslarini
qazishga tayyorlash, kon jinslarini qazib
olish va yuklash. karyer yuklarini tashish,
foydali qazilm a
boyliklarini qoplovchi qoplam a jinslarni ag‘darmalaiga tashish va
ag‘darm alar hosil qilish, karyer m aydoni va uni ochish, foydali
qazilma konlarini ochiq usulda qazib olish tizimlari texnologiyasi
kabi masalalarni o ‘rganadilar.
0 ‘quv qo ‘llanma boNimlarining nazariy talqini akadem ik
V.V. Rjevskiy, akademik N.V. Melnikov, professor E.F. Sheshko.
professor M .T.
Novojilov, prof. P.I. Tom akov va boshqa olim lar
ijodlari bazasida yoritilgan.
0 ‘quv q o ‘llanm ani chop etishga tayyorlashda hurm atli
ustoz, «K onchilik ishi» kafedrasi dotsenti N .X . Sagatov va K.B.
Kazakbayevalar yaqindan yordam berganliklari uchun mualliflar
ulaiga chuqur minatdorchilik bildiradilar.
4
