‘z b e k is t n r e spu b L ik a si o liy va o rta m a X su s ta’lim vazirligi ‘rta m axsus kasb-hunar ta’limi markazi

Download 2,52 Mb. Pdf ko'rish
bet	6/38
Sana	09.12.2023
Hajmi	2,52 Mb.
	#114335

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 38

Bog'liq
Foydali qazilma konlarini ochiq usulda qazib olish. M.N.Djabborov.

karyer asosi deyiladi. Karyeryonbag‘lining yeryuzi bilan kesishish
chizig‘i esa - ustki chegarasi deb ataladi. Karyer ustki va ostki
chegaralari orqali shartli ravishda o‘tkazilgan tekislik karyer qiyaligi
deb yuritiladi. Karyer qiyaligi bilan gorizontal tekislik o'rtasida
hosil bo‘lgan burchak karyer yonbagbri qiyalik burchagi deyiladi.
K on qazish ishlari olib boriladigan karyer yonbag‘ri ishchi
yonbag‘ir, faqat transport vositalari harakatlanishiga xizm at
qiluvchi y o n b a g ir esa ishlamaydigan yonbag‘ir deyiladi. Karyer
asosi bilan usti o ‘rtasidagi o 'rta ch a masofa karyer chuqurligini
tashkil etadi.
Konlarni ochiq usulda qazib olishda kon yotqizigM va qoplama
jinslar gorizontal qatlamlarga boMinadi. Ustki qatlam ostki qatlamdan
o ‘zdirib qazib olinadi. Shu sababli karyer yonbag‘ri pog‘onasimon
k o ‘rinishga ega bo ‘ladi (1-rasm ). Pog‘onasim on ko ‘rinishga ega
bo'lgan kon jinslari qatlami pog‘ona deyiladi.
P og‘ona karyem ing asosiy elem entlaridan biri b o ‘lib, uning
balandligini to ‘g ‘ri aniq lash , u n d a bajariladigan jaray o n lar
samaradorligini ta ’minlaydi. Pog‘ona ham qator elementlarga ega
bo‘lib, uning balandligi b o ‘yicha astini chegaralovchi gorizontal
tekislik pog‘ona ustki maydoni, ostini chegaralovchi tekislik esa
pog‘ona ostki maydoni deyiladi. Pog'ona yon tomonini qazib olingan
b o ‘shliq bilan chegaralovchi qiya tekislik pog‘ona qiyaligi deyiladi.
P og‘o na qiyaligi bilan gorizontal tekislik o ‘rtasida hosil b o ‘lgan
burchak pog‘ona qiyalik burchagi deb ataladi. Pog‘ona ostki va
ustki tekisliklari o ‘rtasida o ‘tkazilgan tik chiziq uzunligi pog‘ona
balandligi deb yuritiladi. Pog‘on a ustki m aydonini qazib olingan
b o ‘shliq bilan chegaralovchi chiziq pog‘ona ustki qirrasi, ostki
maydoni bilan chegaralovchi chiziq esa pog‘ona ostki qirrasi deyiladi.
Zam onaviy kaiyer (razrez)larda pog‘ona balandligi (H ) 10-
15 m , ayrim hollarda 20-40 m etrni tashkil etadi, pog‘o na ishchi
m aydonining kengligi 40-50 m va u n dan keng, pog ‘o na qiyalik
burchagi 65-80°ni tashkil etadi. Karyer m aydonida joylashgan
11

foydali qazilma va qoplam a jinslar gorizontal qatlamlarga ajratilib
qazib olinadi. Gorizontal qatlamlaming o‘zi esa m a'lum kenglikka
ega bo ‘lgan uzun tiliklar b o ‘ylab qaziladi. Qazib olinayotgan tilik
kengligi 10-15 metrni tashkil etadi va bu kenglik kirma (zaxodka)
deb ataladi. kirmaning old qismi qazish kayjoyi, kavjoy yoknalishi
b o ‘ylab qazishga tayyorlangan pog‘ona tilikning bir qismi esa,
qazish fronti deb yuritiladi. Foydali qazilma yotqizig'i ustini qoplab
yotgan jinslarni qazib olib, foydali qazilm ani ochish bilan bog‘liq
b o ‘lgan jarayonlar majmuyi ochish Lshlari deb ataladi. Shunga ko‘ra,
ochish ishlari hajm i son jih atd an maxsus ko lrsatkich - ochish
koeflitsiyenti orqali tavsillanadi. Bir birlikdagi foydali qazilm ani
qazib olish u chun qazib olinadigan qoplam a jinslar m iqdori -

Download 2,52 Mb.

1 2 3 4 5 6 7 8 9 ... 38

Download 2,52 Mb.

Pdf ko'rish