raqamlari buyum yig‘ish chizmasining spetsifikatsiyasida ko‘rsatilgan
vaziyat raqamlariga mos ravishda q o ‘yiladi. Buyum tarkibiga kimvchi
yig‘ish birliklari (masalan, yumalash podshipniklari,
salniklar va shu
kabilar) bitta vaziyat sifatida belgilanadi.
Buyum tarkibidagi qismlaming vaziyat raqamlari chizma konturi
tashqarisida chiqarish chiziqlari orqali ko‘rsatiladi. Bu chiziqning bir
uchi detal yoki yig‘ish birligining ko‘rinadigan tasvirida,
qirqimi yoki
kesimida nuqta bilan, ikkinchi uchi esa tokcha chizig‘i bilan chegaralanadi
(11.35-shakl).
Buyum tarkibida yupqa detallar mavjud bo‘lsa, vaziyat raqamlarini
ko ‘rsatuvchi chiqarish chizig‘ining bir uchida nuqta o ‘m iga ko ‘satgich
(strelka) chiziladi (11.35- shakl. vaz. 7).
Vaziyat raqamlari, odatda, buyumning asosiy k o ‘rinishlari va
kesimlarida qo‘yiladi. Ular chizmaning konturi tashqarisida chizmaning
asosiy
yozuviga parallel holda, ulami qator yoki ustun qilib guruhlab,
iloji boricha bir chiziqqa joylashtiriladi.
Buyum tarkibiga kiruvchi har bir detal yoki yig‘ish birligi uchun
vaziyat raqami faqat bir marta qo ‘yiladi. Vaziyat raqamlarini ko‘rsatuvchi
chiqarish chiziqlari o ‘zaro kesishmasligi, shtrixlash chiziqlariga paral
lel bo ‘lmasligi, buyum tarkibiy qismlarining tasvirlari va o ‘lcham
chiziqlarini mumkin qadar kesib o ‘tmasligi lozim. Tokcha chizig‘i va
chiqarish chizig‘ining qalinligi bir xil b o iib , ingichka tutash chiziq bilan
chiziladi.
Vaziyat raqamlari harfi mazkur chizmada tadbiq qilingan o'lcham
sonlaridan bir raqam katta bo ‘lgan harflarda yoziladi. Masalan,
chizmadagi o ‘lchamlar 3,5 nomerdagi shriftda yozilgan bo ‘lsa,
vaziyat
raqamlari 5 nomerli shriftda yoziladi.
Quyidagi hollarda chiqarish chiziqlarini umumiy bitta qilib tasvirlash
m a’qul hisoblanadi.
1.
Bitta biriktirish joyiga tegishli biriktirish detallari guruhi uchun.
Agar biriktirish detallari ikki va undan ortiq bo‘lsa, biriktirish detallari
bilan buyumning turli tarkibiy qismlari biriktirilgan hollarda ulaming
soni tegishli vaziyat raqamlaridan keyin qavs ichida keltiriladi. Ammo
biriktirish detallarining soni buyumning
biriktiriladigan tarkibiy
qismlari sonidan qat’iy nazar, bitta biriktiriluvchi tarkibiy qismi uchun
ko‘rsatiladi. Bunday hollarda chiqarish chizig‘i birikadigan tarkibiy
qismidan chiqariladi( 11.36-shakl,
a).
334
2.
Yaqqol ko'rinib turadigan, ularning o'zaro bog'lanishi to'g'risida
boshqacha tushuncha hosil qilmaydigan va har bir tarkibiy qismdan
alohida chiqarish chiziqlari o'tkazish imkoniyati bo'lmagan detallar
guruhi uchun. Bunday hollarda chiqarish chizig‘i biriktiruvchi tarkibiy
qismdan chiqariladi (11.36-shakl,
b).
3.
Buyumni grafikaviy tasviri ash qiyin bo'lgan ayrim tarkibiy
qismlar uchun. Bunday hollarda chizmada
mazkur tarkibiy qismlami
335
tasvirlamaslik mumkin. Ammo ular-
ning buyumda joylashishini ko‘-
rinuvchi tarkibiy qismidan chiqarish
chiziqlari bilan aniqlab qo ‘yiladi.
Chizma maydonida esa texni-
kaviy talablarda tegishli ko ‘rsat-
malar beriladi. Bunday hollarda
vaziyat raqamlari tokchalar bo'yi-
cha joylashtiriladi
va
ingichka
chiziq
bilan birlashtiriladi hamda
chiqarish chizig‘i bir uchining vaziyat raqami quyidagi tokchalaming
eng yuqorisiga, ikkinchi uchi esa eng yuqori tokchadagi buyum tarkibiy
qismiga qo ‘yiladi.
