‘z b e k ist 0n respublikasi oliy va ‘rta maxsus ta’lim vazirligi

12.2-jadval
Quvuro‘tkazgich armaturalarining shartli grafik belgilanishi
№
S h artli grafik belgilarning nom i
Belgisi
Boshqarilmaydigan ventil, klapanlar:
DX
1
burchakli
uch yo ‘nalishli
Boshqariladigan ventil, klapanlar:
2
o ‘tkazuvchi
oki
burchakli
3
Saqlagichli o ‘tkazuvchi klapan
t>ki
4
Drosselli klapan
ю
5
Zadvijka
X I
Kran:
o ‘tkazuvchi
X I
f.
burchakli
0
uch yo ‘nalishli
to 'rt yo‘nalishli

362

Aralashtirilgan kran:
7
umumiy belgilanishi
< ?
dush setkali
Tindirgich (otstoynik):
basseynli
^ lS+-
8
bir kamerali
r
ko‘p kamerali
t e
Filtr (suzgich):
qumli
Ы
9
barabanli
1 ^ 1
tasmali
( o
r V
363

3-§. Kinematik sxemalar ( 0 ‘zDSt 2.702:2003)
Kinematik sxemalar asosiy vazifasiga ko'ra prinsipial, strukturali va 
funksional turlarga bo'linadi.
Prinsipial sxemada barcha kinematk elementlaming yo‘nalishi va 
ulaning bog‘lanishi, boshqarilishi, sozlanishi va harakatlarining nazorat 
qilinishi ko‘rsatiladi. Sxemada mexanik va mexanik bo‘lmagan juftlar, 
zanjirlar, guruhlar orasidagi bogManishlar ko ‘rsatiladi.
Sxemada vallar, o ‘qlar, sterjenlar, shatun kabilar 
s y o ‘g ‘onlikdagi 
asosiy yo ‘g ‘on tutash chiziq bilan chiziladi, sxema elementlari 
s/2 yo‘- 
g ‘onlikdagi ingichka tutash chiziq bilan, buyum konturi ichiga chizilgan 
sxema 
s/3 y o ‘g ‘onlikdagi ingichka tutash chiziq bilan chiziladi. Tutash 
zvenolar orasidagi kinematik bogManishlar 
s/2 yo‘g ‘onlikdagi shtrix 
chiziqlarda, elementlar orasidagi yoki ulaming harakat manbayi 
bilan mexanik bo‘lmagan (energetikali) kinematik bog‘lanishlari 
s/2 
yo ‘g ‘onlikda ikki qatorli o ‘zaro parallel shtrix chiziqda, elementlar 
orasidagi hisob-kitob bog'lanishlari 
s/2 yo‘g ‘onlikdagi uch qatorli o ‘zaro 
parallel shtrix chiziqlarda chiziladi.
Sxemada mashina va mexanizmlaming qismlari orasidagi harakat- 
laming o'zaro bog‘liqligini ko‘rsatish bilan birga vallaming aylanma 
harakat soni, shkiv diametrlari, tishli g ‘ildiraklartishlam ing soni, moduli, 
dvigatelining quvvati va boshqa texnik ko'rsatkichlar beriladi.
Sxemada kinematik guruhlar va elementlar vazifasini chiqarilgan 
chiziq tokchasi ostiga yozib qo‘yish mumkin. Vallar rim raqami bilan, 
qolgan elementlari arab raqamlar bilan nomerlanadi.
Eng ko ‘p tarqalgan sxema elementlariga harfiy belgilar qo'yiladi. 
Standartga muvofiq umumiy mexanizmlar -
A, vallar - B, Kulochokli 
mexanizm elementlari (kulachok, itargich) - C, turli elementlar -
E, 
bukiladigan mexanizm elementlari (tasma, zanjir) -
K, xrapovikli 
mexanizm elementlari -
P, tishli va friksion mexanizm elementlari - T, 
harakat manbayi (motor) -
M, muftalar, tormozlar - X, U harflari bilan 
ko‘rsatiladi.
Strukturali sxemada asosiy funksional qismlar (elementlar, moslama) 
va ular orasidagi o ‘zaro bog‘lanishlar tasvirlanadi.
Funksional sxemada funksional qismlami oddiy geometrik shakl 
tarzida va ular orasidagi funksional bog‘lanishlar ko ‘rsatiladi. Barcha 
tasvirlangan funksional qismlaming nomlari ko‘rsatilgan bo'lishi lozim.
364

Kinematik sxemalar standart tomonidan tasdiqlangan shartli grafik 
belgilar bilan tasvirlanadi ( 12.3-jadval).
12.3-jadval

Download 13,35 Mb.