4-§. Gidravlik va pnevmatik sxemalar
Suyuqlik, gaz (havo)larning bosim ostida yoki o'zicha quvurlar orqali
oqishini shartli belgilar yordamida ko'rsatuvchi
chizmalar gidravlik va
pnevmatik sxemalar deyiladi. Bunday sxemalarda har bir quvur va ulami
ulaydigan muftalar, ventil, jo'm rak, klapanlar va moslamalar kabilar
0 ‘zDSt 2.782:2003 talabiga ko‘ra shartli grafik belgilarda chiziladi (12.2
val2.3-jadvallar).
0 ‘zining vazifasiga ko‘ra gidravlik va pnevmatik sxemalar strukturali
prinsipial va ulash (montaj) sxema turlariga boiinadi.
Strukturali sxemada - buyumning barcha asosiy funksional qismlari
(elementlar, moslama va funksional guruhlar)
hamda ular orasidagi
asosiy bog‘lanishlar ko‘rsatilib, o ‘zaro bog'lanishlar chizig‘ida
suyuqlik
(gaz) oqimining yo'nalishi tasvirlanadi.
Prinsipal sxemada elementlar tarkibi va ular orasidagi bogianishlar
to ‘la ko‘rsatiladi. Unda buyumning ishlash prinsipi to ‘g ‘risida to ‘la
m a’lumot beriladi.
Ulash (montaj) sxemasida buyum qismlarinining ulanishi tasvirlanib,
biriktiruvchi (quvur)larni aniqlab, ularni ulash
va olib kirish joylari
ko‘rsatiladi. Ulash sxemalari prinsipial sxemalar asosida ishlab
chiqiladi.
Gidravlik va pnevmatik sxemalarda elementlar va qurilmalar, odatda,
dastlabki vaziyatda tasvirlanadi.
Vaziyat belgisiga kiruvchi harflar element nomining boshlang‘ich
harflaridan iborat bo‘ladi: filtr -
Fi, nasos -
N, bosimli gidroklapan-
GK, gidrokuchaytirgich -
GC, moy purkagich (tuzatgich) -
MP, tartib
nomerlari elementlaming sxemada joylashishiga qarab yuqoridan pastga
va chapdan o ‘ngga
tomon suyuqlik, gaz
(havo)
manbayidan
boshlab
beriladi.
Bir xil elementlarga bitta vaziyat nomeri
berilib, uning yonida qavs ichida
2(1),
2(2), 3(3) kabi yoziladi (12.2-shakl).
Standart talabiga ko‘ra quvuro'tkaz-
gichlarni o ‘qsiz ikkita ingichka chiziqda,
bitta yo‘g ‘on
chiziq bilan, o ‘zaro detal va
armaturalarni kontur chiziqda tasvirlash
12.2-shakl.
mUmkin.
368
M
r 1, s 1
S J
%
\ л \ л
з
.
6
Vaz.
Nom l
Soni E siatm a
1
2
3
*
P ir s h e n
S ilin d r
ZoLotniK (oQimni sozlorchi.
taqsim lovchi)
K la p a n (bos/m ga qarsh i
sa q ia g tch )
1
f
i
1
P a ra l te l n u za tu vch i va
n o c h iru v d ii stanoK
12.3- shakl.
Qurilishlarda
issiq va sovuq suv, gaz, kanalizatsiya quvurlarini bir-
biridan farq qilishi uchun raqam bilan belgilash yoki har xil y o ‘g ‘onlikdagi
chiziqlar bilan tasvirlab, ularga tushuntirish beriladi.
Gidravlik va pnevmatik sxemalar bir xil chiziladi va kinematik
sxemalardek bir xil o ‘qiladi.
12.3-shaklda parallel kuzatuvchi va ko‘chiruvchi bir koordinatali
stanokning sxemasi berilgan b o‘lib, u quyidagicha o ‘qiladi: suyuqlik
F l
bo‘shliqqa va bir vaqtning o ‘zida boshqariladigan zolotnik teshigi F dan
oqim kuchi klapani
4 ning prujinasi orqali chegaralangan qarama-qarshi
P 1 bosimli bo‘shliq
F, ga oqib o ‘tadi. Shunda ko'chiruvchi stanokdagi
moslama
К ga topshiriq berilsa, sezuvchi element bilan ta’minlangan
zolotnik (taqsimlovchi)
3 porshen
1 ni u orqali harakatga keltiradi.
Shunda silindr
2 ni kerakli rejimda ishga tushiradi.
369
