ZAMONAVIY TA’LIMDA O‘QITUVCHI USLUBIY ISHINING AHAMIYATI

52 
Uslubiy
ishlar
keng
miq yosdagi
muammolarni
qamrab
oladi
, 
bular
: 
mutaxassislarni
kasbiy
faoliyati
tahlili
; 
asosiy
mehnat
ishlari
va
kasbiy
malakalarini
aniqlash
(
mutaxassis
faoliyatini
modelini
ishlab
chiqish
);
o‘quv
jara yonida
mutaxassisni
kasbiy
faoliyatini
modellashtirish
(
mutaxassisni
kasbiy
tay yorgarlik
modelini
ishlab
chiqish
);
zarur
ko‘nikmalarni
egallash
uchun
topshiriqlar
majmuini
ishlab
chiqish
, 
o‘qitish
mazmunida
uning
o‘rnini
aniqlash
;
o‘quv
dasturlariga
o‘zgartirishlar
kiritish
;
o‘qitish
mazmunida
(
aniq
soha
mutaxassisligida
) 
ilm
-
fan
, 
ishlab
chiqarish
sohalaridagi
rivojlanish
bashoratlarini
aks
ettirish
;
o‘quvchilarni
fikrlash
faolligini
rivojlantirishni
ta’minlovchi
, 
ta’limning
shakl
va
usullarini
(
muammoli
ta’limning
shakl
va
usullari
) 
takomillashtirish
;
o‘quvchilarni
fikrlash
faolligini
va
mustaqilligini
rivojlantirishni
ta’minlovchi
, 
ta’limning
shakl
va
usullarini
(
o‘quvchilarning
mustaqil
ishlarining
shakl
va
usullari
) 
takomillashtirish
;
ta’limni
individuallashtirish
(
individual
topshiriqlar
va
ishlar
, 
jamoaviy
shakldagi
ishlarda
topshiriqlarni
individuallashtirish
, 
individual
o‘quv
dasturlari
bo‘yicha
o‘qitish
);
didaktik
materiallarni
(
dasturlashtirilgan
ta’lim
uchun
o‘qituvchi
dasturlar
, 
topshiriqlar
majmui
, 
mashqlar
, 
ishbilarmon
o‘yinlar
, 
tahlil
uchun
ishlab
chiqaruvchilik
vaziyatlar
ba yoni
) 
ishlab
chiqish
.
Aniq
mavzuni
tanlash
pedagogik
mahoratdan
kelib
chiqadi
. 
Tajribali
o‘qituvchi
o‘zining
ishini
va
hamkasbini
ishini
tahlil
qilishi
va
umumlashtirishi
mumkin
, 
u
mustaqil
ravishda
, 
o‘zining
ijodiy
imkoniyatlarini
qo‘llab
ta’limning
yangi
usullarini
ishlab
chiqishi
mumkin
. 
Shu
bilan
birga
, 
o‘qituvchi
shaxsiga
qo‘yiladigan
talablardan
biri
shuki
, 
u
o‘zining
fanini
chuqur
bilishi
, 
uning
metodikasini
o‘zlashtirib
olgan
bo‘lishi
kerak
. 
Fan
va
uning
nazariyasini
chuqur
bilishi
, 
uni
qiziqarli
qilib
o‘quvchilarga yetkaza
olishi
o‘quvchilarni
shu
fanga
bo‘lgan
qiziqishini
oshiradi
. 
O‘quvchilar
o‘qituvchi
bilimining
ularga yetkaza
olish
imkoniyatlarini
qadrlabgina
qolmay
, 
balki
uning
shu
fanga
bo‘lgan
qiziqishini
, 
uning
fidoyiligini
taqdirlashadi
. 
Uzluksiz ta’limning
barcha
o‘qituvchilari
qo‘yilgan
talablar
bilan
birga
bevosita
faoliyat
yo‘nalishlariga
oid
quyidagilarni
bilishlari
va
uddalay
olishlari
lozim
: 
Uzluksiz ta’limda
o‘quv
ishlab
chiqarish
jara yoni
va
amali yotlarini
nazariy
-
metodologik
, 
pedagogik
asoslarini
; 
o‘qitila yotgan
umumkasbiy
fanlar
va
maxsus
fanlar
, 
ishlab
chiqarish
ta’limi
va
amali yoti
bo‘yicha
tarmoq
ta’lim
standartlari
talablarini
; 
mutaxassislik
yo‘nalishiga
oid
fanlar
bo‘yicha
ishlab
chiqarish
amali yotini
rejalashtirish
, 
loyihalashtirish
, 
tashkillashtirish
, 
boshqarish
, 
takomillashtirish
, 
nazorat
qilish
asoslarini
hamda
ularga
oid
me’ 
yoriy
hujjatlar
yuritilishini
; 
o‘quv
va
ishlab
chiqarish
amali yotining
dolzarb
muammolari
va
ularni yechish
usullarini
; 
mehnatni
tashkil
etishni
ilmiy
asoslarini
;
iqtisod
sohasiga
oid
mehnat
qonunchiligini
; 
o‘quvchilar
bilan
o‘zaro
munosabat
odob
-
ahloq
me’ yorlarini
va
muomala
madaniyati
asoslari
va
shu
kabilarni
. 
Uslubiy
 
ishning
 
asosiy
 
maqsadi
- 
bu
o‘qituvchilar
malakasini
uzluksiz
 
oshirish
, 
aniq
bir
fan
doirasida
uning
bilimdonligini
oshirishdan
kelib
chiqib
, 
uning
asosiy
vazifalarini
ajratib
ko‘rsatish
mumkin
, 
ya’ni
ularga
quyidagilarni
kiritish
mumkin
: 
o‘qituvchilarni
kasbiy
va
madaniy
darajalarini
oshirish
;
uning
xizmat
va
jamoat
ishlari
faolligini
rag‘batlantirish
;
o‘qita yotgan
o‘quv
fani
sohasidagi
bilimlarini
yangilash
va
takomillashtirish
;
ilg‘or
-
pedagog
va
ijodiy
ishlovchi
o‘qituvchilar
g‘oyasi
asosida
pedagogik
va
uslubiy
mahoratini
takomillashtirish
;
o‘quvchilar
bilan
o‘zaro
harakat
usul
va
yo‘llarini
insonparvarlik
, 
oshkoralik
va
erkinlak
prinsiplarida
takomillashtirish
;
o‘quvchilarni
mashg‘ulotda
va
darsdan
tashqari
vaqtlarida
ijodiy
, 
mustaqil
ishlari
bo‘yicha
faoliyatlarini
takomillashtirish
;
umumiy
holda
ta’lim
jara yonini
tahlil
qilish
va
shu
bilan
birga
o‘quv
-
tarbiya
jara yonidagi
o‘z
faoliyatini
o‘zi
tahlil
qila
olish
ko‘nikma
va
malakalarini
shakllantirish
;
ilg‘or
pedagogik
tajribani
aniqlash
, 
umumlashtirish
va
tatbiq
etish
;
o‘qituvchilarni
sodda
va
tushunarli
bo‘lgan
uslub
asosida
tadqiqotchilik
faoliyatiga
qatnashtirish
. 
Uslubiy
 
ishlar
 
shakli
 
quyidagicha
 
bo‘ladi
: 
pedagogik
o‘qishlar
va
anjumanlar
;
ochiq
o‘vuv
mashg‘ulotlari
va
tarbiyaviy
tadbirlar
;
uslubiy
birlashmalarning
seminarlari
;
ijodiy
ishlar
ko‘rigi
;
uslubiy
ko‘rgazma
, 
kabinetlarni
tashkillashtirish
;
uslubiy
qo‘llanmalarni
ishlab
chiqish
;
seminar
-
amali yotlar
;
ilmiy
, 
texnik
, 
pedagogik
, 
iqtisodiy
va
boshqa
adabi yotlar
sharhi
;
maxsus
mashg‘ulotlar
va
boshqa
shakllar
.
Uslubiy
ishlar
odatda
yakka
tartibda
va
jamoaviy
shakllarda
tashkil
etilib
, 
quyidagilarni
ko‘zda
tutadi
: 

53 
ilg‘or
pedagogik
va
ishlab
chiqarish
tajribalarini
o‘rganish
, 
umumlashtirish
va
ularni
ommalashtirish
maqsadida
targ‘ib
qilish
; 
o‘qituvchilarga
uslubiy
yordam
ko‘rsatish
; 
axborot
resurs
markazi
imkoniyatlaridan
samarali
foydalanish
; 
-
o‘qituvchilarga
o‘z
imkoniyatlarini
namo yon
etishlariga
shart
-
sharoit
yaratish
; 
namunaviy
dars
tashkil
etib
o‘tkazuvchi
o‘qituvchilarga
ko‘mak
berish
; 
pedagogik
jamoani
yangiliklar
bilan
muntazam
ravishda
tanishtirib
borish
; 
fan
yutuqlarini
amaliy
tajriba
- 
sinovidan
o‘tkazish
; 
-
o‘quvchilarni
olimpiadalar
, 
ko‘rik
-
tanlovlar
va
turli
tadbirlarga
tay yorlashga
ko‘maklashish
kabilardan
iborat
. 
Uslubiy
ishlarga
quyidagi
talablar
qo‘yiladi
. 
G‘oyaviy

yo‘nalganlik
-
uslubiy
ishlar
zamon
talablariga
hamnafas chuqur
g‘oyaviylikka
ega
bo‘lishi
kerak
. 
Mustaqil
O‘zbekiston
respublikasining
kelajagi
buyuk
davlat
ekanligini
o‘quvchilar
ongiga
singdirish
, 
tarbiya
asosida
milliy
mustaqillik
g‘oyalari
bilan
sug‘orilgan
bilim
, 
ko‘nikma
va
malakalarni
shakllantirish
. 
Buning
uchun
, 
yoshlar
bilan
ishla yotgan
o‘qituvchilar
va
tarbiyachilar
bilan
olib
boriladigan
metodik
ishlarning
mazmuni
ham
davr
va
istiqbol
talablari
darajasida
bo‘lishi
muhimdir
. 
Ilmiylik
- 
uslubiy
ishlarni
ilmiy
g‘oyalar
, 
nazariyalarga
tayangan
holda olib
borishni
ko‘zda
tutadi
. 
Shuning
uchun
o‘qituvchilar
o‘quvchilarning
psixologiyasi
, 
fiziologiyasi
va
gigiyenasini
o‘qitadigan
o‘quv
predmeti mazmunini
, 
ta’lim
-
tarbiya
nazariyasi
qonuniyatlari
, 
prinsiplari
, 
tashkil
etish
shakllari
, 
o‘qitish
metod
va
vositalarini
har
tomonlama
mukammal
bilishi
zarur
. 
Ular
kasbiy
pedagogik
mahoratlarini
oshirishlari
uchun
muntazam
ravishda
o‘z
ustida
mustakil
ishlab
ijod
qilishi
darkor
. 
Maqsadga
muvofiqlik
va
tizimlilik
-
dolzarb
pedagogic muammolarning
maqbul yechimlarini
topishni
rejalashtirishda
shart
-
sharoit
, 
imkoniyat
, 
talablar
muvofiqligini
ta’minlash
va
amalga
oshirish
tizimini
yaratishda
o‘z
ifodasini
topadi
. 
Ijodiylik
 
va
 
mustaqillik
-
o‘quv
yurti
rahbariyati
har
bir
 
fan
o‘qituvchilarining
o‘z
qobiliyati
va
iste’dodlarini
namo yon
etishlari
uchun
shart
-
sharoit
yaratib
ko‘mak
berishlarini
ko‘zda
tutadi
. 
Chunki
uslubiy
ishlar
ijodkorlik
, 
faollik
, 
ilg‘orlikka
asoslangandagina
ko‘zlangan
natijalarni
beradi
. 
Ta’sirchanlik
 
va
 
oshkoralik
 - 
uslubiy
ishlarning
ta’sirchanligi
eng
 
avvalo
, 
o‘quvchilarga
ta’lim
va
tarbiya
berish
sifati
bilan
aniqlanadi
. 
Agar
o‘quvchilarda
shakllangan
bilim
, 
ko‘nikma
va
malakalari
sifatida
ijobiy
siljishlar
bo‘lmasa
, 
uslubiy
ishlarning
samarasi
past
hisoblanadi
. 
Bu
borada
sustkashlikka
yo‘l
qo‘yish
mumkin
emas
. 
Shuning
uchun
, 
uslubiy
ishlarning
ta’sirchanligi
ko‘p
jihatdan
rejalashtirilishiga
, 
rejalarining
aniqligiga
, 
amalga
oshirilgan
ishlarning
hajmiga
va
boshqa
omillarga
bog‘liq
. 
Shuningdek
, 
o‘quv
yurtlarida
uslubiy
ishlarni
tashkil
etish
va
boshqarishda
oshkoralikka
e’tiborni
qaratish
zarur
bo‘lib
, 
bunda
har
bir
o‘qituvchi
mehnatining
natijalarini
o‘z
vaqtida
xolisona
ko‘rsatish
, 
rag‘batlantirish
, 
tanqid
qilishni
me’ yorida
amalga
oshirish
maqsadga
muvofiq
. 
Odatda
uslubiy
ishlar
ma’lum
aniq
rejaga
binoan
bajariladi
. 
Bu
holat
ayrim
ishlarni
bir
necha
marta
takrorlanishini
bartaraf
etib
, 
o‘qituvchilar
o‘rtasida
ishlarni
maqbul
taqsimlanishini
ham
ta’minlaydi
. 
O‘quv
yurtlarida
uslubiy
ishlarning
umumiy
rejasida
ilmiy
-
pedagogik
kengash
, 
uslubiy
kengash
, 
seminar
-
amali yotlar
ochiq
darslar
, 
pedagogik
o‘qishlar
, 
ilg‘or
pedagogik
tajriba
maktablari
kabilar
o‘z
ifodasini
topadi
.
Shu
bilan
birga
, 
o‘qituvchilar
uslubi yotchi
va
mutaxassis
sifatida
bir
necha
talablarga
rioya
qilishi
talab
etiladi
. 
O‘qituvchilar
uslubchi
va
mutaxassis
sifatida
quyidagi
talablarga
rioya
qilish
kerak
: 
psixologik
-
pedagogik
bilimlar
yuzasidan
malaka
, 
mahorat
va
ijodkorlik
faoliyatlarini
boyitish
, 
kengaytirishi
;
ijtimoiy
bilimlarni
boyitish
, 
kengaytirish
, 
yangilashi
;
kasbi
bo‘yicha
tajriba
oshirish
zaminida
tay yorgarlik
;
ishning
oxirgi
natijalariga
qarab
, 
o‘z
faoliyatini
nazorat
qilish
qobiliyatiga
ega
bo‘lish
, 
hamkasblari
bilan
doimo
kelishishga
intilishi
;
yangiliklarga
intilishda
ijodiy
imkoniyatlarni
ma’lum
bir
tizimga
keltirib
, 
ular
yuzasidan
ko‘nikma
hosil
qilish
hamda
ularni
tezlik
bilan
hal
etish
, 
axborotlarni
mustaqil
qabul
qilish
va
baholash
, 
xulosa
chiqarish
, 
natijalarni
baholash
, 
farazlarni
ifodalash
, 
ularni
mujassamlashtirib
, 
noan’anviy
qaror
qilishidir
. 

54 

Download 4,42 Mb.