ZAMONAVIY BOSHLANG'ICH TA'LIM O'QITUVCHISINING VAZIFASI
Reja:
1. O’qituvchi va uning jamiyatda tutgan o’rni.
2. O’qituvchi shaxsiga qo’yiladigan asosiy talablar.
3. O’qituvchining kasbiy shakllanish jarayoni.
1. Hozirgi zamon pedagogika fani oldida turgan muhim muammolardan biri – o’qituvchi va pedagogik mehnat sharoiti muammosi hisoblanadi. Chunki, o’qituvchida barcha pedagogik g’oyalar mujassamlangan bo’lib, uning faoliyati orqali bu g’oyalar amalga oshiriladi va hayotga tatbiq etiladi. O’qituvchining ko’p qirrali va murakkab faoliyati zamirida yosh avlodni odobli, axloqli qilib tarbiyalash, ularni bilimlar bilan qurollantirish kabi muhim vazifalar yotadi. Bularni amalga oshirish esa o’qituvchining xilma-xil faoliyatiga bog’liq: bolalarni o’qitish, maktabdan va sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarni tashkil eta bilish va o’tkazish, ota-onalar o’rtasida pedagogik targ’ibot ishlarini olib boorish va hokazo. Bularning hammasi o’qituvchidan chuqur bilimga ega bo’lishni, o’z sohasini, bolalarni sevishni talab etadi.
O’zbekiston Respublikasi oliy ta'lim konsepsiyasida mutaxassis vazifalari quyidagicha belgilangan: …"mutaxassis o’z faoliyati, sohasidan qat'i nazar, ijodiy jamoalarda ishlay olish qobiliyatiga, menejment va marketing sohalarida tayyorgarlikka ega bo’lishi, yangi texnologiyalarni joriy etishning xo’jalik, ijtimoiy va madaniy jihatlarini aniq tasavvur qila olishi kerak". Ushbu fikrlar o’qituvchilarga ham bevosita taalluqli. Chunki jamiyatimizda sodir bo’layotgan tub o’zgarishlar, bozor munosabatlariga kirib borishimiz o’qituvchidan nafaqat kasbiy bilimlarni, balki iqtisodiy, yuridik, texnikaviy bilimlardan ham xabardor bo’lishni taqozo qilmoqda. Bu o’rinda boshlang’ich sinf o’qituvchisi xususida alohida to’xtalmoq zarur.
2. Hozirgi zamon o’qituvchisining asosiy fazilatlaridan biri – o’z kasbiga sadoqatliligi, g’oyaviy e'tiqodliligi, o’z kasbini sevishi o’qituvchini boshqa kasb egalaridan ajratib turadi. Chunki maktabda ta'lim-tarbiya ishining yuqori saviyada olib borilishi faqat o’qituvchiga, uning kasbiy tayyorgarligiga bog’liq. O’qituvchi shaxsiga qo’yiladigan muhim talablardan biri shuki, u o’zi o’qitayotgan predmetlarni chuqur bilishi, uning metodikasini o’zlashtirib olgan bo’lishi zarur. Predmetni va uning nazariyasini chuqur bilishi, uni qiziqarli qilib o’quvchilarga yetkaza olishi bolalarning shu predmetga bo’lgan qiziqishini oshiradi, o’qituvchining obro’sini oshiradi. O’quvchilar p’qituvchining o’z bilimlarini bolalarga yetkaza olishi imkoniyatlarini qadrlabgina qolmay, balki uning fidoyiligini ham taqdirlashadi.
O’qituvchi kasbiga xos bo’lgan muhim talablardan biri – bolalarni sevish, ularning hayoti bilan qiziqish, har bir shaxsni hurmat qilishdan iboratdir. Bolani sevgan, butun kuch va bilimini bolalarning kelajagi, ularni Vatanga sodiq fuqaro qilib tarbiyalashga safarbar qila oladigan insongina haqiqiy o’qituvchi bo’la oladi. Bolaga befarq, uning kelajagi bilan qiziqmaydigan, o’qituvchilik kasbiga loqayd inson haqiqiy o’qituvchi bo’la olmaydi. "Boshlang’ich ta'lim konsepsiyasi"da boshlang’ich sinf o’qituvchisining qiyofasi quyidagicha ta'riflanadi: "…eng muhimi, bolalarda o’qish, o’rganishga chinakam havas, ishtiyoq uyg’otuvchi, e'tiqod hosil qiluvchi ustoz sifatida alohida o’rin tutadi". Bu konsepsiyada boshlang’ich sinf o’qituvchisiga qo’yiladigan quyidagi talablar ham keltiriladi: "…O’zbekiston – kelajagi buyuk davlat ekaniga ishonadigan milliy iftixor tuyg’usiga ega bo’lishi;
- bolalarni xalq pedagogikasi durdonalari hamda milliy qadriyatlarimiz asosida tarbiya qila olishi;
- nutqi ravon, xalq tili boyligi, ifoda usuli va tasvir vositalarini, adabiy til uslubi va me'yorini to’la egallagan bo’lishi" zarur.
O’qituvchilik kasbiga xos bo’lgan bunday fazilatlarni undagi pedagogik odob shakllantiradi. Pedagogik odob o’qituvchining yuksak kasbiy fazilatidir. U o’qituvchining sabotli bo’lish, o’z hissiyotini idora qila olishi, bolalarga pedagogik ta'sir o’tkazish vosita va me'yorlarini belgilashi va aniqlashiga yordam beradigan fazilat hisoblanadi. Yuksak pedagogik odobga ega bo’lgan o’qituvchigina sinfda mo'tadil psixologik iqlim o’rnata oladi, bolalar qalbiga tez yo’l topa oladi.
3. O’qituvchining kasbiy shakllanishi kollejda ta'lim olish jarayonidan boshlanadi. Kollejning o’quv reja va fanlar bo’yicha dasturlarida bo’lajak o’qituvchilarga shu kasbning siru asrorlarini o’rgatish, nazariy bilimlar berish va ko’nikmalar hosil qilish nazarda tutiladi. Ta'lim jarayonida fanlar bo’yicha amalga oshiriladigan seminar, amaliy va laboratoriya mashg’ulotlari nazariy bilimlarni mustahkamlashgagina emas, balki ularni amaliy ish jarayonida qo’llashga ham imkon beradi. Bunday mashg’ulotlar tanlagan kasbi to’g’ri ekaniga ishonch hissini uyg’otadi.
Bo’lajak o’qituvchining kasbiy shakllanib borishida I kursdan boshlab o’tkaziladigan uzluksiz pedagogik amaliyot alohida ahamiyatga ega. Bu amaliyot I, II-kurslarda amalga oshiriladi. Uning asosiy maqsadi o’qishning birinchi yilidan boshlaboq, talabalarni maktabga o’rgatish, o’qituvchilik kasbidan xabardor qilib borishdir, qolaversa, uzluksiz amaliyot kasb tanlashga yo’llash vazifasini ham o’taydi. Bunday amaliyotlar birinchi kursning o’zidayoq: Tanlagan kasbim to’g’rimi? Shu kasbni egallashga menda imkoniyat va hohish bor edimi? degan savollarga javob qaytarish imkoniyatini beradi. Bunday amaliyot davomida talabalar maktab va sinf jihozi, sinf o’qituvchisining ish tartibi, plan-konspekti, o’quvchilar tarkibi, ularning uy sharoitlari, darslik va o’quv qurollari bilan ta'minlanganligi kabilar bilan tanishadilar. O’qituvchining darslarini kuzatadilar, sinfdan va maktabdan tashqari tarbiyaviy tadbirlarda o’qituvchiga yordam beradilar, maktabda kuni uzaytirilgan guruhlari bo’lsa, shu guruh tarbiyachilari ishi bilan tanishib boradilar. Ota-onalar majlislarini tayyorlashda va o’tkazishda o’qituvchiga yordam berishadi. Xulosa qilib aytganda, uzluksiz pedagogik amaliyot talabalarni o’quv-pedagogik amaliyotga tayyorlab boradi.
Adabiyotlar ro'yxati.
I. А. Kаrimоv. Yuksаk mа`nаviyat еngilmаs kuch. T. Shаrq 2008.
2. I. А. Kаrimоv. Bаrkаmоl аvlоd O’zbеkistоn tаrаqqiyotining pоydеvоri. T. 1997.
3. Kаdrlаr tаyyorlаsh milliy dаsturi T. 1997.
4. Оchilоv M. Оliy mаktаb pеdаgоgikаsi.T. 2008.
5. Оchilоv. M. Muаllim қаlb mе`mоri. T. 2003.
6. Munаvvаrоv. Pеdаgоgikа. T. O’qituvchi 1996.
|
