50
Buǵan mısal etip hawada tarqalatuǵın sesti, radiotolqınlardı alıw
múmkin. Saat strelkalarınıń ushı da teń ólshewli qozǵaladı. Avtomo-
biller júdá qısqa waqıt dawamında teń ólshewli qozǵalıwı múmkin.
Kúndelikli turmısta qozǵalatuǵın denelerdi baqlaytuǵın bolsaq,
olardıń teń ólshewsiz qozǵalısta bolatuǵının kóremiz. Mısalı,
bándirgiden shıǵıp qozǵala baslaǵan avtobus óz tezligin asırıp baradı.
Al, bándirgige jaqınlasqanda tezligin kemeytip toqtaydı.
Tezligi qozǵalıs traektoriyasınıń hár túrli bóleginde hár túrli
bolatuǵın qozǵalıs teń ólshewsiz qozǵalıs dep ataladı.
Bunday jaǵdaylarda
ortasha tezlik túsiniginen paydalanıladı.
Ortasha tezlik dep, deneniń basıp ótken pútkil jolın usı joldı basıp
ótiw ushın jumsalǵan pútkil waqıtqa qatnası menen ólshenetuǵın
shamaǵa aytıladı.
Pútkil bas
ıp ótilgen jol
Jold
ı basıp ótiw ushın keken pútkil waqıt
Ortasha tezlik =
.
υ
o‘r
=
s
t
.
Ámeliy tapsırma
Úyińizden mektepke shekemgi aralıqtı ólshegende saatqa
qarap qansha waqıt ketkenligine itibar beriń. Aralıq hám onı
basıp ótiw ushın ketken waqıttan paydalanıp ortasha tezligińizdi
tabıń.
Másele sheshiw úlgileri
1. Elektr poezdı Yangier qalasınan Tashkentke 3 saatta jetip keldi.
Eger qalalar arasındaǵı aralıq shama menen 150
km bolsa, poezdıń
ortasha tezligin tabıń.
B e r i l g e n:
F o r m u l a s ı:
S h e s h i l i w i:
s
= 150 km
t = 3 saat
u
or
=
