-TEMA DENELERDIŃ ÓZ ARA TÁSIRI HAQQÍNDA

Download 8,97 Mb. Pdf ko'rish
bet	36/126
Sana	21.11.2023
Hajmi	8,97 Mb.
	#102642

1 ... 32 33 34 35 36 37 38 39 ... 126

Bog'liq
Fizika 6-klass

Bir deneniń ekinshi denege tásiri sebepli tezligi yaki kórinisiniń ózgeriwine sebep bolatuǵın shama kúsh dep ataladı.

21-TEMA
DENELERDIŃ ÓZ ARA TÁSIRI HAQQÍNDA
MAǴLÍWMATLAR. KÚSH
Qorshaǵan ortalıqqa qarasańız, hámme nárse bir-birine tásir
kórsetetuǵınlıǵın kóremiz.
Aspanǵa ılaqtırılǵan tas jáne qaytıp Jerge túsedi. Sebebi, onı Jer
ózine tartıp turadı. Temir bólegine magnitti jaqınlastırsaq onı tartıp
aladı. Toptı diywalǵa ursaq, onnan sekirip qaytadı. Júrip baratırǵan
avtomobil motorı óshirilse, biraz júrip toqtaydı. Bunda jol menen
dóńgelekler arasındaǵı tásir sebepli tezligi kemeyedi. Bul tásirlesiwler
sebepli deneniń tezligi ózgeredi.
Plastilin yaki saqqızdı alıp, barmaqlarımız benen qıssaq, onıń
kórinisi ózgeredi. Tap usınday mıs teńgeni balǵa menen urǵanda,
jalpayıp kórinisi ózgeredi.
Bir deneniń ekinshi denege tásiri sebepli tezligi yaki kórinisiniń
ózgeriwine sebep bolatuǵın shama kúsh dep ataladı.
Tábiyatta kúshler hár túrli kóriniste júzege keledi (22-súwret).
Denelerdi Jer ózine tartıp turǵanlıǵı sebepli awırlıq kúshi payda boladı.
Bir deneniń betinde ekinshi dene qozǵalatuǵın bolsa, betler gedir-
budır bolǵanlıqtan súykeliw kúshi júzege keledi. Sozılǵan yaki qısılǵan
prujina hám rezinalarda serpimlilik kúshleri payda boladı. Balalardıń
oyınshıq pistoletlerinde kóbirek qısılǵan prujinadan paydalanıladı.
Bir dene ekinshisine tásir kórsetkende, ekinshi dene de birinshisine
tásir kórsetedi. Ashıw menen stoldı mushlasańız, onda stol beti biraz
iyiledi. Sonıń menen birge ondaǵı ruchka hám qálemler joqarıǵa
sekirgenligin kóremiz. Bunda qolıńız biraz awırıp qaladı, álbette.
Demek, eki dene arasında óz ara tásir boladı eken.
Baslanǵısh
geografiya
kursınan
Jerdiń
Quyash
átirapında
aylanatuǵının, al Aydiń Jer átirapında aylanatuǵının bilesiz. Bunday
qozǵalıstıń sebepshisi olar arasındaǵı tartısıw kúshleriniń bar bolıwı
esaplanadı.
Shashtı tarap bolıp taraq maydalap jırtılǵan qaǵaz qıyqımlarına
jaqınlastırılsa, olardı tartıp aladı. Onı elektr kúshi deydi. Taǵa tárizli
hám tuwrı kórinistegi turaqlı magnitler temir buyımlardı ózine tartadı.
Ol magnit kúshi delinedi. Zatlardı qurawshı bóleksheler arasında da,
bólekshelerdiń ishinde olardı quraytuǵın onnan da mayda bóleksheler

53
arasında da kúshler bar. Bul kúshler haqqında joqarǵı klaslarda
maǵlıwmat alasız.
Kúshtiń birligi sıpatında 1 Nyuton (N) qabıl etilgen. Bul birlik
ataqlı inglis alımı Isaak Nyuton húrmetine qoyılǵan.
Awırlıq k’ushi
Súykeliw kúshi
F
F
Serpimlilik kúshi
Tartısıw kúshi
Jer
Ay
V
F
F
υ
Quyash
Elektr hám magnit
kúshleri
23-súwret.

Download 8,97 Mb.

1 ... 32 33 34 35 36 37 38 39 ... 126

Download 8,97 Mb.

Pdf ko'rish