|
-TEMA
DENELERDIŃ BASÍP ÓTKEN JOLÍ HÁM OǴANBog'liq Fizika 6-klass19-TEMA
DENELERDIŃ BASÍP ÓTKEN JOLÍ HÁM OǴAN
KETKEN WAQÍT. BASÍP ÓTILGEN JOL (ARALÍQ)
HÁM WAQÍT BIRLIKLERI
Mexanikalıq qozǵalısta deneniń jaǵdayı waqıt ótiwi menen
ózgeretuǵının bilip aldıńız. Bul ózgeristi sıpatlaw ushın basıp ótilgen
jol hám waqıt túsinikleri kirgiziledi.
Basıp ótilgen jol dep deneniń qozǵalıs traektoriyasınıń
uzınlıǵına aytıladı.
Joldı ólshew ushın uzınlıq birligi metrden paydalanıladı. Jol
inglisshe space – aralıq, length – uzınlıq sózleriniń bas háribi s yaki l
háripleri menen belgilenedi
1
.
Dene belgili bir waqıt dawamında qozǵaladı. Waqıt túsinigi júdá
quramalı bolǵanlıqtan oǵan ápiwayı túsinik berip bolmaydı. Sonıń
ushın ózimiz úyrenip qalǵan túsinigimiz boyınsha qollanamız.
Mısalı, avtobus Gúlistan qalasınan Tashkentke 2 saatta jetip keldi.
Waqıttı inglisshe time sóziniń birinshi háribi t menen belgileymiz.
Demek, t = 2 saat.
Basıp ótilgen joldıń uzın yaki qısqalıǵına qarap, metrden tısqarı
qolaylılıq ushın km, dm, sm hám mm lerde de ólshenedi.
Mısalı, Jerden Quyashqa shekem bolǵan ortasha aralıq 150 000
000 km. Jerden Ayǵa shekem bolǵan ortasha aralıq 384 000 km.
Jerdiń radiusı ~ 6400 km. Úrgenishten Nókis qalasına shekem bolǵan
jol uzınlıǵı ~ 170 km, mektep juwırıw jolınıń uzınlıǵı 100 m, jawın
qurtınıń ótken aralıǵı 15 sm hám t. b.
1 km = 1000 m; 1 m = 10 dm; 1 dm = 10 sm; 1 sm = 10 mm.
Denelerdiń qozǵalısta bolıw waqtı sekundlarda ólshenedi. Zárúrlikke
qarap waqıttı da millisekund, minut, saat, sutka hám t.b. belgilew
múmkin. 1 sutka = 24 saat; 1 saat = 60 minut; 1 min = 60 sekund.
Denelerdiń qozǵalıs waqtı yamasa basıp ótken jolların salıstırıw
ushın olardı birdey ólshem birligine keltiriw kerek!
1
Bunan keyin fizikalıq shmalardı olardıń inglisshe atlarınıń bas háribi menen
belgiler baramız.
|
| |
