R adius-vektori
rs = '^nUj^v
(73.2)
I * v
fo rm u la y o rd am ida aniq lan ad ig an g eo m etrik n u q ta —
S sistemaning
inersiya (massa) m arkazi deb ataladi.
(73.2) ni D ekart ko o rd in ata o ‘qlariga proyeksiyalasak:
%
= I ^ L , y s =
Zs = Z 3 ib L
(73.3)
2 > v
Xmv
X«v
kelib chiqadi.
M a ’lum ki, o g ‘irlik m arkazining radius-vektori
quyidagicha aniq -
la n a r edi:
< s = ^ -
2 > v
(73.2) form ulaning tash qi k o ‘rinishi (73.4) ga o ‘xshasa ham m az-
m u n jih a tid a n farq q ila d i. O g ‘irlik m ark azi jism g a t a ’sir qilu v ch i
o g ‘irlik kuchlari ten g t a ’sir etuvchisining q o ‘yilish nuqtasidir. O g‘ir-
lik m arkazi tushunchasi faqat qattiq jism gagina tegishli. Inersiya m ar
kazi tushunchasi h a r qanday m oddiy nuqtalar sistemasiga tegishli b o ‘-
lib, u sistem adagi m assa taqsim lanishining xarakteristikasidan iborat.
S h u n in g d ek , bu tu sh u n c h a sistem aga q an d ay k u c h la r ta ’sir qilayot-
ganiga b o g ‘liq em as.
(73.2), (73.3)
dan m os ravishda
Щ = T mA
(73-5)
va
Mxs = 2 > vXv ,
My s =
>
Mz s = I > v£v
(73.6)
kelib chiqadi.
(73.5)
sistem aning qutbga nisbatan statik m om enti, (73.6) esa siste
maning
Oyz, Oxz, Oxy tckisliklarga nisbatan statik m om enti deb ataladi.
Sistem a inersiya
m ark azin i qutb deb olsak, shu m arkazga n isb a
ta n sistem anin g statik m o m e n ti nolga teng b o ‘ladi:
2 > vpv
= M ps = 0 ,
b u n d a p v o rqali
M v n u q ta n in g inersiya m ark a zig a
n isbatan radius-
vektori, ps bilan esa inersiya m arkazining radius-vektori berilgan.
Sistem aning inersiya m arkazidan o 'tu v ch i ixtiyoriy tekislikka nis
b a ta n statik m o m e n ti h a m nolga teng b o ‘ladi.
