104- § . Dalamber prinsipini qo‘llab masalalar yechish
D alam ber prinsipi q o ‘llanilganda m asalalar quyidagi tartib d a
yechiladi:
1. Sanoq sistemasi tanlanadi.
2. T a’sir etuvchi kuchlar va reaksiya kuchlari rasmda tasvirlanadi.
3. Inersiya kuchlarining bosh vektori va bosh momenti aniqlanadi.
Shuningdek, inersiya kuchlari bosh vektorining qo‘yilish nuqtasi topiladi.
4. Hosil b o ‘lgan kuchlar sistemasining «muvozanat»
tenglamalari
tuziladi.
5. Tuzilgan tenglam alardan n o m a’lumlar aniqlanadi.
66-masala. D onni navlarga ajratadigan silindrik g‘alvir o ‘zgar-
mas burchak tezlik bilan gorizontal
Ox o ‘q atrofida aylanadi. Don
g ‘alvirga nisbatan m uvozanatda b o ‘lganda uning silindr sirtiga ko‘r-
satadigan bosim i ham da don va silindr
sirti orasidagi ishqalanish
koeffitsiyenti vaqt funksiyasi orqali ifodalansin. Don og‘irligi
G, si
lindr radiusi
R ga teng. Boshlang‘ich paytda don silindr sirtining eng
pastida joylashgan (190-rasm).
Yechish. Sanoq sistemasini 190-rasmdagidek tanlaym iz.
Donni
moddiy nuqta deb qarasak, unga og‘irlik kuchi
G , g‘alvir
aylanishi
tom on yo‘nalgan ishqalanish kuchi
norm al
reaksiya kuchi N
t a ’sir qiladi. co=const h am d a d o n nisbiy m u v o zan atd a b o ‘lgani
uchun uning inersiya kuchi quyidagicha bo ‘ladi:
Ф = Ф" = mco2
R = —co2
R .
g
N atijada (102.4) ga ko‘ra donning g‘alvirga nisbatan muvozanat
tenglamasi
