(105.3) dan
M =
I
ze
kelib chiqadi.
M
Bundan:
г ~
■
(106.4)
' г
(106.3) ni (106.4) ga qo‘yamiz:
ЪМ
E =
.2 - 2
•
(106.5)
ml
sin a
(106.1), (106.2) va (106.5) ni (105.8) ga q o ‘ysak,
dinam ik reak-
siyalar kelib chiqadi:
x d
= -----
M_---- (3o + 2/cosa),
Yf = - W(l)2/sina • (За + 2/cosa),
Z°A = 0 ,
A
4 a/s in a
A
12a
A
Xg - — —---- (2 /c o s a -3 tf),
Yg =
ты /sina • ( 2 / c o s a - За)
4
a l
sin a
12o
Nazorat savollari
1. Moddiy nuqta uchun Dalamber prinsipi qanday bo‘ladi?
2. Moddiy nuqta inersiya kuchining yo‘nalishi va kattaligi qanday?
3. Tekis to‘g‘ri yo‘lda tormozlangan temir yo‘l vagonining inersiya ku
chi qanday (harakat yo'nalishidami yoki unga qarshimi) yo‘naladi?
4. Mexanik sistema uchun Dalamber prinsipi nimadan iborat?
5. Statik bosim nima?
6. Dinamik bosim deganda nimani tushunasiz?
7. Qo‘zg‘almas o ‘q atrofida aylanma harakat qilayotgan jism inersiya
kuchi qanday aniqlanadi?
8. Qo‘zg‘almas o ‘q atrofida aylanayotgan
jism inersiya kuchining
momenti qanday topiladi?
9. Inersiya kuchlari qanday muvozanatlanadi?
10. Urinma va normal inersiya kuchlarining yo‘nalishi va miqdori
qanday aniqlanadi?
XVII BOB.
M U M K IN B O ‘LGAN K O ‘C H IS H P R IN S IP I
107- § . B og‘lanishlar klassifikatsiyasi
Bir qancha jism dan tashkil topgan sistem aning m uv ozan atini
tekshirishda Lagranjning mumkin b o ‘lgan ko‘chish prinsipidan foy-
dalanish maqsadga muvofiqdir. M umkin b o ‘lgan ko'chish
prinsipini
berishdan avval biz bog‘lanish turlari bilan tanishib chiqamiz.
Sistema n uq talarining harakatini cheklovchi (ya’ni, sistem ani
erksiz qiluvchi) om il
bog‘lanish deb ataladi. Sistem aga
q o ‘y i l g a n
bog‘lanishlar tufayli sistema
nuqtalarining koordinatalari, tezliklari
199
ixtiyoriy o ‘zgara olmaydi. Bog‘lanishlarning sistema yoki uning nuq-
talari harakatiga ta ’sirini sxematik ko‘rinishda
geom etrik chiziqlar,
sirtlar orqali ta sa w u r qila olamiz. Shunga ko‘ra bog‘lanishlarni m a-
tem atik tenglam alar ko‘rinishida ifodalash mumkin. Bu tenglam alar
