|
Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта
|
| bet | 166/201 | | Sana | 20.06.2024 | | Hajmi | 7,87 Mb. | | #264582 |
Bog'liq Αquv – uslubiy majmuaning tarkibiIshlab chiqarishda yoritish-mehnatning muhim gigienik ko’rsatkichi, uni ilmiy tashkil etishning ajralmas qismi va ishlab chiqarish madaniyati hisoblanadi. Yorug’lik orqali biz tashqi omillarning sifati shakli haqidagi informatsiyalarni ko’zimiz orqali miyamizga yetkazamiz.
Favqulodda holat (FH) – bu qisqa muddatda sodir bo’ladigan, insonlarga, tabiiy muhitga va moddiy boyliklarga katta darajadagi zarar yetkazadigan voqealardir.
Favqulodda faziyatlar (FV) – bu ob’ekt va hudud yoki akvatoriyalarni FH dan keyingi holati bo’lib, bunda odamlarni hayoti va sog’ligiga tahdid soluvchi, aholi va iqtisodga moddiy zarar yetkazilgan, tabiiy muhit buzilgan holatdir.
Favqulodda holatlarning kompleks belgilarini quyidagi besh turga ajratish mumkin: lokal (ob’ekt bo’yicha), mahalliy, regional, milliy va global (umumiy, dunyo mikyosida).
Geologik favqulodda holatlarga – vulqonlar otilishi Yer qimirlashi – eng xavfli va vayron qiluvchi favqulodda holatdir.va yer qimirlashlari kiradi. Bo’ron, dovul va girdoblar – bu favqulodda tez yuz beradigan havo yoki shamolning ko’p holatdagi katastrofik harakatidir.
Er ko’chishi – o’z og’irligi ta’sirida ma’lum yer yuzasini balandlikdan pastga siljishi yoki so’rilishidir.
Suv toshqini - bu vaqtinchalik yomg’ir yoki tosh-shag’al aralash suv oqimi bo’lib kutilmaganda ko’p jala qo’yishi, qorlar erishi, yer qimirlash yoki boshqa sabablarga ko’ra ko’l, suv hovzalarining dambalarini buzilishida yuzaga keladi
-Ish joyidan evakuatsiya chiqish yo’ligacha masofa binolarni yong’inga chidamliligi darajasi, qavatliligi va ishlab chiqarish kategoriyalariga bog’liq holda 50 m dan 100 m gacha qabul qilinadi.
-Favqulodda holatlar vaqtida hayot faoliyat xavfsizligini taminlash insonning barcha sohadagi faoliyati davrida uning hayoti va sog’ligini saqlashga qaratilgan tashkiliy, muhandis-texnik tadbirlar Evakuatsiyani ruxsat etiladigan davomiyligi inson uchun sharoitni kritik holatga yetishishi, kritik harorat (60°S) xona havosida kislorod kontsentratsiyasining kamayishi, tutundan ko’rinishni kamayishi, toksik moddalarni paydo bo’lishiga bog’liq va vositalar majmuidan iboratdir bo’ladi.
-Favqulodda holatlar vaqtida ob’ektning turg’un ishlashiga tashkiliy, muhandis-texnik va boshqa tadbirlarni kompleks ravishda amalga oshirish natijasida erishiladi.
-Rejalashtirishda hujjat, reja tuziladi va u quyidagi qismlardan iborat bo’ladi: aniq ko’rsatkichlar (ish turi, tadbirlar); ushbu ishlarni bajarish vaqti; ishlarni bajarish uchun zarur resurslar (turi, soni, miqdori, manbai); ishni bajaruvchi mas’ul shaxs (har bir punkt bo’yicha); ishni bajarilishini nazorat qilish usuli.
-Favqulodda holatlar oqibatlarini bartaraf etishga qaratilgan barcha vazifalar bosqichma-bosqich, aniq ketma-ketlik asosida maksimal qisqa muddatlar ichida bajarilishi lozim.
Favqulodda holatlar ta’sir doirasini cheklash va uning oqibatlarini susaytirishga qaratilgan tadbirlar asosan: avariyalarni lokalizatsiyalash, ishlab chiqarish texnologik jarayonlarini to’xtatish yoki o’zgartirish, yong’inni oldini olish yoki uni o’chirish kabi vazifalarni o’z ichiga oladi.
-Elektromagnit maydonining inson organizmiga ta’siri natijasida qon, hujayralar oralig’idagi suyuqliklar tarkibida tashqi maydon ta’siridan ionlashgan toklar hosil qiladi. O’zgaruvchan elektr maydoni inson tanasi hujayralarini o’zgaruvchan dielektrik qutblanish, shuningdek, o’tkazuvchi toklar hosil bo’lishi hisobiga qizdiradi.
-Uzunligi 10 sm dan qisqa bo’lgan to’lqinlarning asosiy qismi teri hujayralarida yutilishi tajriba asosida tasdiqlangan. 10-30 sm diapazondagi nurlanishlar teri hujayralarida kam yutiladi (30-40%) va asosan ularning yutilishi insonning ichki organlariga to’g’ri keladi. Bunday nurlanishlar nihoyatda xavfli hisoblanadi.
-SVCH 30-300 000 MGts diapazonida ish kuni davomida ruxsat etiladigan maksimal nurlanish oqim kuchlanishi 10 mk Vt/sm2 , ish kunining 2 soatidan ortiq bo’lmagan vaqtdagi nurlanish 100 mk V/sm2 dan oshmasligi kerak. Bunda albatta muhofaza ko’zoynagi taqilishi kerak. Qolgan ish vaqti davomida nurlanish intensivligi 10 mk Vt/sm2 dan oshmasligi kerak.
-SVCH diapazonida kasbi nurlanish bilan bog’lanmagan kishilar va doimiy yashovchilar uchun nurlanish oqimi zichligi 1 mk Vt/sm2 dan oshmasligi kerak.
-Elektromagnit nurlanishlaridan muhofazalanishning asosiy usullaridan biri-ekranlar usulidir. Ekranni to’g’ridan-to’g’ri elektromagnit to’lqinlarini tarqatayotgan manbaga yoki ish joylariga o’rnatish mumkin. Nur qaytarish ekranlari elektr tokini yaxshi o’tkazadigan materiallardan yasaladi.
-Ionlashgan nurlar inson organizmiga zararli ta’sir ko’rsatib, og’ir kasalliklarning kelib chiqishiga sababchi bo’lishi mumkin. Uning ta’sirida inson og’ir kasallik hisoblanadigan nur, oq qon kasalligi va har xil xavfli shishlar, teri kasalliklariga duchor bo’lishi mumkin. SHuningdek ionlashgan nurlar ta’sirida genetik ta’sirlanish, ya’ni keyingi avlodlarga ham ta’sir ko’rsatuvchi nasliy kasalliklar kelib chiqishi mumkin.
-Radioktiv nurlanishlar ionlovchi nurlanishlar deb ataladi, chunki bu nurlar ta’sir etgan moddalar atom va molekulalarida ionlar hosil bo’ladi. Bunday ionlovchi nurlanishlarga rentgen nurlari, radio va gamma nurlari, alьfa va beta nurlari, shuningdek neytron oqimlari kiradi.
-Radioaktiv moddalarning eng xavfli tomoni shundaki, uning ta’siri inson organizmidagi sezish organlari orqali sezilmaydi. Ya’ni inson radioaktiv nurlar ta’sirida uzoq vaqt ishlashiga qaramasdan ularning zararli ta’sirlarini mutlaqo sezmasligi mumkin. Buning natijasi esa ayanchli tugaydi.
-Ko’pchilik radioaktiv moddalar organizmning ba’zi bir qismlarida yig’ilish xususiyatiga ega. Masalan jigar, buyrak va suyaklarda yig’ilishi butun organizmni tezda ishdan chiqaradi.
-Ishchilarni va boshqa ishlar bilan radioaktiv zonalarda shug’ullanayotgan va yashayotgan shaxslarning xavfsizligini taminlashning asosiy vositalari: xavfsiz oraliq masofalari bilan taminlash, nurlanish vaqtini kamaytirish, umumiy muhofaza vositalari va shaxsiy himoya vositalaridan foydalanishdir. Bunda radioaktiv nurlanishlar miqdorini o’lchash asboblaridan foydalanib nurlanish dozasini bilish muhim ahamiyatga ega.
|
| |
