1
1-mavzu: Texnologiya ta’limi va tarbiyasining maqsad va vazifalari.
Reja:
1. Texnologiya o‘qitish metodikasi fanining nazariy va amaliy asoslari.
2. Boshlang‘ich sinflarda texnologiya ta’limining mazmuni.
3. Boshlang‘ich sinf texnologiya darslariga kompetension yondoshuv.
4. Boshlang‘ich sinflarda texnologiya fanining shakl va metodlari.
5. Texnologiya fani darslariga integratsion yondoshuv
Texnologiya ta’limi va tarbiyasining maqsad va vazifalari:
Mustaqil har tomonlama kamolga yetgan barkamol inson uchun zarur
bo‘lgan ma’naviyat qirralari iymon, e’tiqod, vatanparvarlik, insonga cheksiz
muhabbat do‘
stlik, sadoqatlik, mehnatsevarlik, milliy g‘urur kabi fazilatlarini
shakllantirish zarur.
Buyuk allomalarimiz tomonidan yaratilgan og‘zaki va yozma ijodiyot
avloddan-avlodga o‘tib kelayotgan iymon-e’tiqod sirlarining nazariy
va amaliy
jihatlari haqidagi bilimlar bilan yoshlarni qurollantirish lozim.
O‘zbekiston Respublikasi Oliy majlis 1997-yil 29-avgustda qabul qilingan
“Ta’lim to‘g‘risida”gi yangi qonuni ta’lim sohasidagi siyosatimizni belgilab berdi.
Uzluksiz ta’limni tashkil etishni rivojlantirish prinsiplari uzluksiz ta’limni isloh
qilish, uzluksiz ta’lim tizimi va turlari masalalarini qamrab olgan. Birinchi
prezidentimiz I.A Karimov ta’kidlaganidek “Har bir insonning ayniqsa endigina
hayotga qadam qo‘yib kelayotgan yoshlarning ongiga shunday fikrni singdirish
kerakki, ular o‘rtaga qo‘yilgan maqsadga erishishi o‘zlariga bog‘liq
ekanligini,
ya’ni bu narsalar ularning sobit qadam, g‘ayrat, shijoatlariga, to‘la-to‘kis
fidokorligi va cheksiz mehnatsevarliklariga bog‘liq ekanligini anglab yetishlari
kerak”.
Mehnatni sharaflash mehnat ahlining qadr-qiymatini uning mashaqqati
uchun astoydil kurashish, o‘sib kamol topayotgan yosh avlodga ta’lim-tarbiya
berish jarayonida mehnatga munosabatlarini shakllantirish zarur bo‘lib, yosh avlod
jamiyatimiz taraqqiyotida o‘z bilimi: mehnat,
kasb-hunarlari bilan hissa
qo‘shishlari pedagog tarbiyachilarning oldida turgan eng muhim vazifalardan biri
hisoblanadi. Kichik sinf o‘quvchilarini qo‘l mehnatiga o‘rgatishning asosiy
maqsadi, boshlang‘ich mehnat elementlari bosqichlarini ya
’ni bajariladigan
ishlarning oddiy elementlari (qog‘ozlarni buklash, qirqish, yelimlash,
geometrik
figuralarni yasash, applikatsiya ishlari)ni yasash bilan boshlaydilar.
Undan tashqari qo‘l mehnatiga o‘rgatishda “Tikish va bichish”,
“Pazandachilik”, “Plastilin bilan ishlash”, “ Qog‘oz va karton bilan ishlash”,
“Applikatsiya va mozayka ishlari” turlari bilan bosqichma-bosqich tanishib
2
boradilar. Har bitta bo‘lim o‘quvchilarni hayotga mustaqil qilib tarbiyalashda
muhim o‘rin egallaydi.
Yaratilgan mehnat natijalari o‘ziga va yon atrofdagilariga foydasi tegishini
ko‘rgan o‘quvchi mehnatni asrab-avaylashga va mehnat kishilarining mehnat
natijalarini ham hurmat-izzat qilishga o‘rganadi.
Topshirilgan ishga mas’uliyat hissini va mehnatdagi intizomni tarbiyalash,
o‘qitishni ishlab chiqarish bilan birga olib borilishi
salomatlik va yosh uchun
foydali, jamiyat uchun kerakli mehnat izchilligini amalga oshiradi.
Boshlang‘ich maktablarda mehnat ta’limi va tarbiyasining asosiy vazifalari
o‘quvchilarni mehnatga tayyorlash, o‘qitish va umumta’lim maktablarining
boshlang‘ich sinflarida kasb tanlash izchilligini takomillashtirish, davlat ta’lim
standartlari talabi bo‘yicha tarbiyalash hamda o‘quvchilarni kasb-hunar egasi
bo‘lib yetkazishda nazariy va amaliy bilim berishlardan tashkil topgan.
Mehnat madaniyatini tarkib topishi uchun
darslarda doimo bolalarning
e’tiborini asbob va materiallarni saqlash qoidasi hamda joylashtirish tartibiga, ish
joyini to‘
g‘ri jihozlashga, materiallardan tejamkorlik bilan foydalanish usullariga,
ish harakatlarining me’yori va sifatiga, ish ko‘rsatkichini ta’minlovchi tadbirlarga,
ishlov berishda olingan aniqlik va tozalikka rioya qilishga va nihoyat narsani
chiroyli qilib bezashga talab qilib borish kerak.
Kerakli material va asboblari bilan yetarli ta
’minlanmaganlik ham mehnat
madaniyatini shakllanishiga salbiy ta‘sir etadi. Ba
’zan o‘quvchilarning
tayyorlanmaganliklari va uyushmaganliklari tufayli o‘qituvchining ko‘p
vaqti
bekorga sarf bo
‘ladi: biri qaychisini, ikkinchisi qog‘ozini olib kelmasdan
mashg‘ulotlarga qatnashish ish qilayotgan o‘rtog‘ini narsa so‘rab chalg‘itadi.
Shuning uchun o‘qituvchi dars boshlashdan oldin guruh sardorlari yordamida
o‘quvchilar o‘rtasidagi o‘zaro do‘stona yordamga tayanib o‘z vaqtida choralar
ko‘rish lozim. Biroq har qanday holatda ham o‘quvchini uyga jo‘natmaslik yoki
jazo berish tartibida o‘quvchini ishsiz qoldirmaslik kerak.
Mehnat ta’limiga ijodiy tashabbussiz
yondashish mehnatning aqliy
rivojlanish omiliga aylantirmaydi. Bilimlarni qo‘llashni talab qilmaydigan,
tafakkurni faollashtirmaydigan mehnat faoliyati aqliy qobiliyatlarni o‘stirmaydi.
Mehnat ta’limi u yoki bu mehnat jarayonida belgilangan tartibda va
harakatlar izchilligiga rioya qilish kerakligini muntazam tushuntirib borish bilan
birga bo
‘ladigan ko‘p marta mashq qilishlar natijasida tarkib topadi.
