|
Litiy va uning birikmalari Litiyning kimyoviy va fizik xossalari Litiy LI
|
| bet | 1/4 | | Sana | 18.12.2023 | | Hajmi | 26,66 Kb. | | #122865 |
Bog'liq Litiy va uning birikmalari
Mavzu: Litiy va uning birikmalarini olinish va xossalari
Reja:
Litiy va uning birikmalari
Litiyning kimyoviy va fizik xossalari
Litiy (Li, lot. lithium) – davriy tizimining birinchi guruh kimyoviy elementi, atom raqami 3, ikkinchi davrda joylashgan. Litiy oddiy modda sifatida kumush rangli yumshoq ishqoriy metalldir. Litiy ishqoriy metallarning birinchi vakili hioblanadi.
Litiy
|
← Magniy | Fosfor →
|
Oddiy moddaning ko’rinishi
Juda engil, juda yumshoq, oq-kumush rang metall
|
Atom xossalari
|
Nomi, belgi, raqami ——————-→ Litiy (Li), 3
|
Atom massasi ——————-→ 6,997 m.a.b. (g/mol)
|
Elektron konfiguratsiyasi ——————-→[He] 2s 1,1s 22s 1
|
Atom radiusi ——————-→ 128 pm
|
Kimyoviy xossalari
|
Kovalent radius ——————-→ 134 pm
|
Ion radiusi ——————-→ 76 (+ 1e) pm
|
Elektrmanfiyligi ——————-→ 0.98 (poling shkalasi bo‘yicha)
|
Oksidlanish darajasi ——————-→ 1, 0,
|
Ionlanish energiyasi ——————-→ 519,9 kJ/mol; (5,39eV)
|
Oddiy moddaning termodinamik xususiyatlari
| Kashf etilish tarixi va nomining kelib chiqishi
Litiy 1817 yilda shved kimyogari va mineralogisti Iogann Arfvedson tomonidan dastlab petalit Li[AlSi4O10] minirali tarkibida, so’ngra spodumeni LiAl[Si2O6 va lepidolit K2Li3Al5[Si6O20](F,OH)4 lardan kashf etilgan . Litiy metall birinchi ham 1818-yil Xamfri Davi tomonidan olingan
Litiy nomi uni birinchi marta aniqlangan tosh nomidan kelib chiqqan (yun. λίθος — tosh). Dastlab uni «lition» deb nomlangan zamonaviy nomni Berzeliy tomonidan taklif qilingan.
Ishlatilishi
2011 yilda dunyoda litiydan foydalanishni baholash
Keramika va shisha (29%) to’k manbalar (27%) Yog ‘moylari (12%) Po’latni doimiy ravishda quyish (5%) Kislorodniqaytarishi (4%) Polimerlar (3%) Alyuminiy metallurgiya (2%) Dori vositalari (2%) boshqa (16%)
Termoelektrik materiallar
Litiy sulfid va mis sulfid qotishmasi termoelektroprostatlar uchun samarali yarim o’tkazgichdir (EYK taxminan 530 mkV/K).
Kimyoviy quvvat manbalari Litiy anotlardan tayyorlangan kimyoviy quvvat manbalari ( batareyalar , masalan, lityum-xlorli akkumulyator ) va qattiq elektrolitli elektrokimyoviy elementi (masalan, lityum xromerebryan , lityum vismutatny)
Litiy kobaltat va litiy molibdat litiy batareyalarning musbat elektrodlari sifatida eng yaxshi ishlash va energiya quvvatini ko’rsatdi.
Lazer materiallar
Litiy florid monokristallari yuqori samarali (samaradorlik 80 %) lazerlar ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.
Oksidantlar
Litiy perxlorat oksidlovchi vosita sifatida ishlatiladi.
Defektoskopiya
Litiy sulfat defektoskopiyada ishlatiladi
Pirotexnikada
Litiy nitrat pirotexnikada chiroqlarni qizil rangga bo’yash uchun ishlatiladi
Qotishmalar
Litiy kumush va oltin, shuningdek, mis bilan juda samarali qotishmalar hosil qiladi. Litiy magniy, skandiy, mis, kadmiy va alyuminiy qotishmalari aviatsiya va kosmonavtikada (ularning yengilligi tufayli) yangi istiqbolli materiallar sifatida ishlatiladi. Litiy aluminat va silikat asosida xona haroratida qattiqlashadigan va harbiy texnologiyalar, metallurgiya va kelajakda termoyadro energetikasida ishlatiladigan keramika yaratildi. Litiy qo’rg’oshin qotishmalarini juda samarali ravishda qattiqlashtiradi va ularga egiluvchanlik va korroziyaga chidamlilik beradi.
Metallurgiya
Qora va rangli metallurgiyada litiy qotishmaarga egiluvchanlik va qattiqlik oshirish uchun ishlatiladi. Litiy ba’zan Nodir metallarning metallotermiya usullarida olishda qaytaruvchi sifatida ishlatiladi.
|
| |
