mablag‘lar to ‘planadi. Sug‘urtalovchilar bu mablag‘lami qo‘shim-
cha daromad olish maqsadida hirli obyektlarga investitsiya qihsh-
lari mumkin.
Sug'urta tashkilotlari tasarruflda katta miqdordagi mohyaviy
resurslaming to‘planishi, ulaming iqtisodiyotning
rivojlanishida
muhim rol o‘ynashini ko‘rsatadi. Sug'urta qiluvchilar tomonidan
moliya resurslarining to‘planishi sug‘urtani faol investitsion siyo-
sat yo‘U bilan iqtisodiyotning asosiy omihga ayliantiradi. Boshqacha
aytganda, sug‘urtalovchilar turh polis egalaridan ohngan passiv pul
mablag‘larni moliya bozorida harakat qiluvchi aktiv kapitalga
aylantiradilar.
Sug‘urta kompaniyasi investitsion
imkoniyatlarini quyidagi
omillar belgilaydi:
— yig‘iladigan sug‘urta mukofotlari hajmi;
— sug‘urta portfeh hajmi;
— amalga oshirilayotgan sug‘urta xizmatining foydaliligi yoki
zararhhgi;
— sug‘urta zaxiralarini shakllantirishga davlat tomonidan qo‘-
yiladigan talablar;
— tuzilgan sug‘urta shartnomalari muddati;
— o ‘zlik mablag^lari hajmi.
Sug‘urta kompaniyasining investitsion imkoniyatlari deyarli
shunday shakllanib boradi. Investitsion imkoniyatning asosiy qismi
«o‘zlik mablag‘lar»iga to ‘g‘ri keladi. Sug‘urta zaxirasi esa domiy
ravishda sug'urta qoplamalari to ‘lanishiga qarab o‘zgarib turadi.
Sug‘urta kompaniyasining
investitsion portfeh tizimi, uning
mohyaviy barqarorhgini ta’minlashi lozim va u, odatda, sug‘urta
nazorati me’yorlari bilan belgilanadi. Unda sug‘urta zaxiralarining
vaqtinchahk bo‘sh tuigan mablag‘larini joylashtirish tartibi belgi
lanadi.
0 ‘zbekiston o‘z mustaqUligini qo‘lga kiritgandan so‘ng, su-
g‘urta kompaniyalari bo‘sh mablag‘larini turh obyektlarga inves
titsiya qilish imkoniyati tug‘ildi. 1993-yilning 6-mayida qabul
qihngan «Sug'urta to‘g‘risida»gi 0 ‘zbekiston Respubhkasi qonuiu-
ning 25-moddasida: «Sug‘urta tashkilotlari o‘z
moliyaiy manba-
laridan boshqa yo‘l bilan foydalanishga xaqlidir», deb ko'rsatilgan
87
edi. Ammo 2002-yilning 5-aprelidagi Ikkinchi chaqiriq 0 ‘zbekiston
Respubhkasi Ohy majhsining VIII sessiyasida qabul qilingan
«Sug'urta faoliyati to‘g‘risida»gi qonunning 6-moddasiga muvofiq,
«Sug‘urtalovchilar sug'urtani amalga oshirish bilan bevosita
bog'liq bo'lmagan tadbirkorlik faoliyati bilan shug'uUanishlari
mumkin emas», deb belgilangan. Demak, sug'urtalovchilarning
investitsiya faoliyati qat’iy cheklangan.
Shuningdek, ushbu qonun
ning yuqorida ko'rsatib o'tilgan moddasida sug'urtalovchilar
maxsus vakolath davlat organi belgilaydigan tartib va shartlardagi
investitsiya faoliyati bilan shug'ullanishlariga ruxsat beriigan.
M a’lumki, O'zbekiston Respubhkasi Mohya vazirligi tomonidan
2006-yil 6-mayda tasdiqlangan, 1571-raqam bilan davlat ro'y-
xatidan va 2006-yil 22-aprelda tasdiqlangan, 1565-raqam
bilan
davlat ro'yxatidan o'tgan buyruqlariga asosan, sug'urta kompa
niyalari tomonidan sug'urta rezervlarini tashkil qilish va inves-
titsiyalashning tartiblari belgilangan.
Jumladan, unda respublika sug'urta kompaniyalarining su
g'urta aktivlarini joylashtirish tartiblari investitsiyalashning qo
nunchihkda belgilangan quyidagi asosiy talablariga javob berishi
lozim:
1)
diversifikatsiya;
2) qaytishliligi;
3) hkWdlihgi;
4) foydahligi^
Investitsion faohyatning diversifikatsiyasi,
birinchi navbatda,
sug'urta kompaniyasi investitsion portfelining barqarorligini ko'z-
da tutadi. M a’lumki, sug'urta kompaniyalari ularga o'z mablag'-
larini qo'yishi mumkin bo'lgan investitsion loyihalar to'plam i
sarmoya bozorining rivojlanish darajasiga bog'liq. Hozirgi paytda
sug'urtalovchilarning vaqtinchahk bo'sh turgan mablag'lari tijorat
banklari depozitlariga, qimmatli qog'ozlarga joylashtirilishi, kor-
Download
