У к У\
к 1
¡o о о и, X , X Nafaqat vaqt, balki
masofa ham nisbiydir.
Buni 46-rasmdan ko'rish
mumkin. A"-sanoq ti-
zim iga n isb atan q o ‘z-
g'almas bo'lgan l =X 2~ X ¡ u zu n lik d ag i ste rje n К sanoq tizimiga nisbatan X o 'q i bo'ylab ( Кsanoq
tizim bilan birgalikda) vo
tezlik bilan harakatlanayotgan bo‘Isin.
Q o‘zg‘almas Asanoq tizimiga nisbatan steijen uzunligi quyidagicha:
46-rasm. l = l 0y [ ^ T 2 (3)
Agar sterjenning harakat tezligi vo yorug‘lik tezligi s ga yaqinlashsa,
sterjen uzunligi lo kamaya borib nolga intiladi.
ß = Iü. = l ва / = /п7 Г Л = О
с Nisbiylik nazariyasida, Nyuton mexanikasi bilan taqqoslaganda
tezliklarni qo‘shish formulasi ham o ‘zgaradi. Faraz qilaylik, zarra vo tezlik
bilan harakatlanayotgan sanoq tizimi yo‘nalishida X va X o'q lar bo‘ylab
harakat qilsin (46-rasm).
Zarraning К tizimdagi tezligi v, K ' sanoq tizimidagi tezligi v ’ bo‘lsin.
Bu holda:
v =
V + v n
(4)
1 + (4) ifoda yordamida turli sanoq tizimlarida tezlikning haqiqatdàn ham
bir xil ekanligini tekshirish mumkin.
Agar tezliklardan birortasi, masalan, v '= c bo‘lganda ham yig‘indi
tezlik s dan katta bo‘lmaydi:
v =
с +
V,
= с i + M с2
Agar v'= vo = с bo‘lganda ham, (5) ga asosan v = с bo‘ladi.
113
(5)
H aqiqatdan ham olingan ikkala sanoq tizimlarida zarraning tezligi
yorug‘lik tezligi s ga teng.
Maxsus nisbiylik nazariyasida zarra impulsi quyidagicha:
