|
‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslik
Pdf ko'rish
|
| bet | 107/141 | | Sana | 20.12.2023 | | Hajmi | 3,55 Mb. | | #124530 |
Bog'liq ‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslik/> = 7 = = y
(6)
Moddiy nuqta relyativistik dinamikasining asosiy tenglamasi (Nyuton-
ning ikkinchi qonuni) quyidagicha:
<® V
i
-'
í
Bundan ko‘rinadiki, katta tezlik bilan harakatlanayotgan zarraning
massasi kuch va tezlanish orasidagi munosabatda proporsionallik koeffit-
siyenti emas. Bundan tashqari relyativistik mexanikada F — kuch invariant
bo‘lmaydi, ya’ni turli inersial sanoq tizimlarida u har xil kattalik va
yo‘nalishlarga ega bo‘ladi. Bunda, tezlanishning yo‘nalishi kuch yo‘nalishi
bilan mos kelmaydi.
Vo tezlik bilan harakatlanayotgan erkin zarraning to ‘liq energiyasi
uchun Eynshteyn quyidagi ifodani oldi:
(
8
)
ylÍTp1
Hech qanday kuchlar ta ’sir qilmagan zarra erkin deyiladi.
Harakatsiz zarra tinch energiyaga ega:
Eo = me2
(9)
Bu energiya uning ichki energiyasi bo'ladi. Shuning uchun nisbiylik
nazariyasida zarraning to ‘liq energiyasi deb uning kinetik va tinch
energiyalarining yig‘indisiga aytiladi.
Z arralar bir-biri bilan ta ’Sirlanganda ularning yig‘indi massasi
saqlanmasligi mumkin, Masalan, elektron va pozitron uchrashganda
annigilatsiya ro‘y berib, ular yo‘q bo iib ketadi. Bunda pozitron va elektron-
laming hamm a tinch massasi paydo bo‘lgan y-fotonning energiyasiga
aylanadi (8-ifoda asosida). y-fotonlarning tinch massasi nolga teng, ular
faqat c tezlik bilan harakat qilgandagina yashashi mumkin.
114
SINOV SAVOLLARI
1. Zaryadlar saqlanish qonunining mohiyati nimada? Bu qonunning namoyon
boiishiga misollar keltiring.
2. Kulon qonunini tushuntirib bering. Qanday maydon elektrostatik deb ataladi?
3. Kuchlanish, potensial, elektr maydoni, potensiallar farqi ta’riflarini bering.
|
| |
