3
tronlar sonini kichik energi-
yali sathlardagi elektronlar
soniga nisbatan oshirish kerak.
X rom io n la ri y o ru g ‘likn i
yutib uyg‘ongan holatga o ‘ta-
di. M a’lum ki, u yg'o ng an
holatda atom lar yoki ionlar
uzoq bo‘la olmaydilar va ular
albatta, asosiy holatga o ‘ti-
2
l
50-rasm.
shadi. Lazerda ishchi jism shunday tanlab olinadiki,
ularda asosiy holatga
o ‘tish ikki bosqichda amalga oshiriladi. 50-rasmda xrom ionlari energetik
sathlarining sxemasi keltirilgan. Y orugiikni yutgach ionlar 1-asosiy
holatdan 3-uyg‘ongan holatga o ‘tishadi. 3-sathning yashash davri IO 8 s. Bu
vaqt ichida xrom ionlarining bir qismi spontan ravishda 1-holatga o'tadi,
lekin 2-holatga o ‘tishining ehtimoliyati ancha katta, shuning uchun
ko‘pchilik ionlar 3-holatdan 2-holatga o ‘tadilar. 2-sathning yashash davri
IO-3 s, ya’ni uning yashash davri 3-sathga nisbatan besh tartib yuqori. Shuning
uchun 2-sath metastabil deyiladi.
Natijada, 2-holatga 1-holatdagi ionlarga
nisbatan k o 'p ro q ionlarni o'tkazish m um kin b o ‘ladi, ya’ni 1 va 2-
holatlarning inversion to ‘ldirilganligini hosil qilish mumkin.
So‘ngra quyidagilar ro‘y beradi. Xromning qandaydir ioni 2-holatdan
1-asosiy holatga o ‘tadi. Bunda foton nurlanadi. Bu foton xromning boshqa
ionlari yonidan uchib o ‘tishda ko‘chki xususiyatiga ega bo'lgan majburiy
nurlanishlarni vujudga keltiradi.
Yoqut kristallning asoslari nihoyat darajada silliqlangan bo'ladi. Ular
bir-biriga nisbatan aniq parallel qilib olinib, qaytaruvchanlik xususiyatiga
ega bo‘lishi uchun kumush bilan qoplanadi. Natijada, aniq yo‘naltirilgan
lazer nurlanishi vujudga keladi. Silindr sterjenning bir asosi to‘la qaytaruv
chanlik xususiyatiga ega bo‘ladi, boshqasi esa qisman shaffof b o ‘lib, o‘ziga
tushgan energiyaning 80 %ini o ‘tkazadi. Qurilmaning
bunday tuzilishi
yoqut steijen o ‘qi yo'nalishi bo‘yicha kaskad ravishda rivojlanadigan maj
buriy nurlanishlarni hosil qilish uchun sharoit yaratib beradi. Chunki
boshqa yo‘nalishlar b o ‘yicha harakatlanayotgan foton k o ‘chkining
boshlanish davridayoq sterjenning yon tom onlaridan chiqib ketadi.
Qattiq jismli lazerdan tashqari, geliy va neon aralashmalarida, argon va
boshqa inert gazlarda ishlovchi gazli lazerlar ham mavjuddir. Ayrim lazerlar
impulsli rejimda, ayrimlari esa uzluksiz rejimda ishlaydi. Lekin hamma
lazerlarning nurlanishiga qat’iyan monoxromatlilik,
yuqori darajadagi
124
kogerentlik, katta intensivlik va nur dastasining nihoyat darajada ingich-
kaligi xos xususiyatdir.
Lazer nuri linza yordam ida fokuslanganda oddiy quyosh nurini
fokuslash natijasida olinadigan energiya oqimidan 1000 marta katta bo'lgan
energiya oqim ini hosil qilish mumkin. Lazer nurining ajoyib xusu-
siyatlaridan biri uning yuqori effektiv haroratidir. Lazer yordamisiz
hosil qilib bo'lmaydigan bunday haroratlar
tadqiqotchilar oldida katta
imkoniyatlarni paydo qiladi.
