‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslik




Download 3,55 Mb.
Pdf ko'rish
bet113/141
Sana20.12.2023
Hajmi3,55 Mb.
#124530
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   141
Bog'liq
‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslik

48-§. MAJBURIY NURLANISH
A tom ning qo ‘zg‘almas holatida elektronlar eng pastki energetik 
sathlardan boshlab, Pauli prinsipi asosidajoylashadi.Pauli prinsipining 
ta ’rifi quyidagicha:
atomdagi 
n,
/, 
m
va 
S
 kvant sonlari to ’plami bilan tavsiflanuvchi ixtiyoriy 
energetik sathda bittadan ortiq elektron boiishi mumkin emas.
Bu kvant sonlari elektronning atomdagi holatini tavsiflab, quyidagicha 
ataladi:
n — bosh kvant soni («=1, 2, 3,
I — azimutal kvant soni (/= 0, 1, 2, 
n - 1);
me — magnit kvant soni (me = 0, ± 1, ± 2, .....? 1)
ms — spin kvant soni (ms = + 1 / 2,— 1/ 2).
Sathning energiyasi, asosan, n va / sonlariga bog‘liq bo'ladi, lekin
48-rasm.
122


me, ms — sonlariga ham uncha katta boMmagan bog‘liqligi mavjud, chunki 
magnit va spin kvant sonlarining qiymatlari orbital va spin momentlarining 
o‘zaro oriyentatsiyalariga bogiiq bo‘ladi.
Atomda elektronlar bir sathdan boshqasiga, masalan, yuqori ener- 
getik sathdan pastkisiga yoki teskari yo‘nalishda o‘tishi mumkin. Lekin, 
pastki sathdan yuqoriroq sathga o ‘tish atom energiya yutgandagina ro‘y 
beradi. Yuqoriroq sathdan pastki sathga o‘tish o ‘z -o ‘zidan sodir bo‘ladi. 
Bunga spontan nurlanish deyiladi. Spontan nurlanishning ehtimolligi 
atom ning ichki xususiyatlariga bog'liq bo'ladi.
Bulardan tashqari moddaga tushayotgan nurlanishni keltirib chiqa- 
radigan 
majburiy 
yoki 
induksiyalangan nurlanish 
ham mavjud.
Bu nurlanish quyidagi xususiyatga ega:
1) nurlanishning tarqalish yo'nalishi majbur etuvchi nurlanishning 
yo‘nalishi bilan aynan mos keladi.
2) majburiy hamda majbur etuvchi nurlanishlaming chastotasi, fazasi 
va qutblanishi tam om an bir-biri bilan mos keladi.
M ajburiy nurlanish va m ajbur etuvchi nurlanishning kogerent 
bo'lganligidan optik kvant generatorlari — lazerlar ishlashida foydalaniladi.

Download 3,55 Mb.
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   141




Download 3,55 Mb.
Pdf ko'rish