• ] H + ] H ^ \ H e + \ n (1)
  • ‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslik




    Download 3,55 Mb.
    Pdf ko'rish
    bet119/141
    Sana20.12.2023
    Hajmi3,55 Mb.
    #124530
    1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   141
    Bog'liq
    ‘. T. ‘Sar0v tabiatshunoslik

    54-§. TERMOYADRO SINTEZI
    Yadro en erg e tik a sid a n fo ydalanishning ikkinchi y o 'n a lish — 
    termoyadro sintezidir. Yadro sintez energetikasi yengil yadrolaming yuqori 
    haroratlardagi sinteziga (yadrolami biriktirish) asoslangan. Bunda sintezga 
    ta ’sir qiluvchi m uhit to'liq ionlashgan gaz-plazm a boladi. M asalan
    termoyadro bombasida deyteriy va tritiy (vodorod izotoplari) ning sintez 
    reaksiyasi ro'y beradi.
    ] H + ] H ^ \ H e + \ n  
    (1)
    Bunda har bir nuklonga 3,5 MeV energiya ajralib chiqadi, atom yadrosi 
    bo‘linish reaksiyasida esa har bir nuklonga 0,85 MeV energiya ajralib chiqar 
    edi. Yadrolarning birlashishiga kulon itarish kuchlari tufayli ular orasida 
    vujudga keladigan potensial to‘siq qarshilik ko‘rsatadi. Potensial to‘siqni yengib 
    o‘tish uchun yengil yadrolaming haroratini million gradusga ko‘tarish kerak 
    bo‘ladi. Buni esa oddiy atom bombasini portlatish orqali amalga oshirish 
    mumkin. Bunda harorat 107 K gacha ko‘tariladi. Yulduzlar qa’rida ro‘y 
    berayotgan termoyadro reaksiyalari Koinotning evolutsiyasida muhim o ‘rin 
    tutadi. Ularyulduzlarda vodoroddan sintezlanadigan kimyoviy elementlar 
    manbayidir. Quyosh energiyasining asosiy manbayi proton — proton sikli 
    deb ataluvchi reaksiyadir. Bunda 4 ta protondan geliy yadrosi paydo boladi. 
    Yadroviy sintez paytida ajralib chiqadigan energiya paydo bolgan yadrolar, 
    elektromagnit nurlanishlar, neytronlar va neytrinolar tom onidan olib 
    ketiladi.
    Y uqorida k eltirilg a n term o y ad ro reak siy alari, afsuski, bosh- 
    qarilmaydigan reaksiyalardir. Boshqariladigan sintez reaksiyani amalga 
    oshirish uchun biror hajmda 107 K haroratni hosil qilib, uni m a’lum 
    muddatda saqlab turish kerak. Bunda hamma m oddalarto'liq ionlashgan 
    plazmaga aylanadi. Muayyan ravishda bunday issiq plazmani m a’lum 
    shakldagi magnit m aydoni yordamida biror m uddat davomida saqlab 
    turish mumkin. Bunday magnit maydonida plazma zarralarini berk hajmda 
    m a’lum trayektoriyalar bo'ylab harakat qilishga m ajbur qilish mumkin. 
    Boshqariladigan term oyadro reaksiyalarini yaratish bilan b o gliq b o lg an
    m uam m olar m ajm uyini hal qilish b orasida b u tu n dunyoda ilm iy 
    tadqiqotlar olib borilmoqda. Agar bu urinishlar muvaffaqiyatli yakunlansa 
    insoniyat bitmas-tuganmas energiya manbayiga ega bolad i.
    131



    Download 3,55 Mb.
    1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   141




    Download 3,55 Mb.
    Pdf ko'rish